Câu chuyện tìm thấy vỉa dầu có trữ lượng lớn và khai thác thành công dầu khí từ tầng đá móng mỏ Bạch Hổ có thể coi là một câu chuyện cổ tích thời hiện đại về hành trình thay đổi tư duy, nhận thức về công nghệ thăm dò khai thác dầu khí.
Chuyện cổ tích thời hiện đại
Có sự đấu tranh giữa con người và tự nhiên, giữa niềm tin và thực tế nghiệt ngã, giữa bản lĩnh và số phận. Có sự thăng trầm gắn với một giai đoạn lịch sử hết sức khó khăn của đất nước. Câu chuyện bình dị nhưng cũng phảng phất âm hưởng của một bản hùng ca.
Tại lễ kỷ niệm 30 năm khai thác dầu khí từ đá móng mới đây, Ts. Ngô Thường San, Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam, khẳng định: "30 năm trước, Vietsovpetro đã khai thác thương mại tấn dầu đầu tiên trong đá móng nứt nẻ mỏ Bạch Hổ. Thân dầu có trữ lượng siêu lớn gần 4 tỷ thùng, diện tích gần 60km2 và chiều cao thân dầu 1.300m, là một loại hình mỏ phi truyền thống và độc nhất vô nhị trên thế giới. Việc khai thác dầu từ tầng đá móng đã đặt nền móng cho công nghiệp dầu khí biển Việt Nam và là niềm tự hào của Vietsovpetro và của bao thế hệ người đi tìm lửa Việt Nam".
Việc phát hiện tầng dầu trong đá móng nứt nẻ chưa có tiền lệ trong khoa học địa chất dầu khí thế giới. Có thời điểm, sản lượng đỉnh khai thác ở khu vực này đạt 12 triệu tấn/năm; hệ số thu hồi dầu kỷ lục, có nơi đạt 40%.
Đến nay, Vietsovpetro đã khai thác từ tầng đá móng trên 220 triệu tấn dầu, trên 15 triệu tấn LPG và condensate; tổng doanh thu khoảng 75 tỷ USD. Ngoài ra, trên 30 tỷ m3 khí đồng hành đã đưa vào bờ, cung cấp khí cho các nhà máy điện ở Bà Rịa, Phú Mỹ, Nhơn Trạch. Công trình đã được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ Việt Nam năm 2010.
Năm 1974, Mobil tìm ra dầu trong tầng Miocen qua giếng khoan thăm dò BH-1X. Tiếp quản kết quả này, ngày 24/5/1984, Vietsovpetro tiếp tục thăm dò, khẳng định lại và chi tiết hóa sự tồn tại của dầu trong tầng 23 (Miocen) qua giếng khoan BH-5.
Tuy nhiên khi thử vỉa, lưu lượng chỉ đạt 20 tấn/ ngày. Năm 1985, tiếp tục thăm dò, Vietsovpetro khoan giếng BH-4 phát hiện tầng dầu mới nằm sâu hơn Miocen, đặt tên là tầng 24, thuộc Oligocen.
Cũng trong năm này, với tư duy hướng đến những đối tượng sâu hơn, BH-1 đã được khoan với thiết kế dự phòng đến 3.300m, trong khi độ sâu móng 3.150m. Khi khoan đến 3.118m, dung dịch khoan không tuần hoàn lên bề mặt, chứng tỏ tại độ sâu này đá bị nứt nẻ mạnh làm mất dung dịch.
Một giải pháp rất Việt Nam đã được áp dụng là trộn vỏ trấu vào dung dịch khoan để vỏ trấu bít, nhét các khe nứt, hạn chế khả năng mất dung dịch.
Bằng giải pháp này, giếng BH-1 khoan được đến 3.178m, tức là vào móng 28m thì dừng. Tuy nhiên, kết quả thử vỉa tầng 24 thất bại, không cho dòng dầu. May là thử vỉa tầng 23 còn cho dòng khoảng 100 tấn/ngày.
Cụm giàn Công nghệ trung tâm số 2 mỏ Bạch Hổ |
Thử thách tôi luyện bản lĩnh và trí tuệ
Niềm vui có dầu chưa được bao lâu thì lo lắng ập đến! Giếng BH-1 sau 4 tháng khai thác đã giảm sản lượng đáng kể. Trong khi đó, để khai thác thương mại mỏ dầu này, Vietsovpetro đã xúc tiến đầu tư cảng dịch vụ tổng hợp, khu nhà ở 5 tầng và đặc biệt là 2 giàn khoan cố định MSP-1 và MSP- 2. Nếu không tìm ra trữ lượng dầu khí đủ lớn để khai thác thì những đầu tư nêu trên bị bỏ phí.
Tuy nhiên, với quyết tâm và tầm nhìn của các chuyên gia Liên Xô và một bộ phận trong tập thể lao động Nga – Việt họ vẫn vững niềm tin vào trí tuệ và sự nhạy cảm địa chất của mình.
Tháng 5/1987, Vietsovpetro quyết định khoan giếng BH-6, đồng thời thử nghiên cứu tầng móng. Giếng khoan đạt chiều sâu 3.533m, trong đó khoan 23m vào móng. Kết quả thật đáng kinh ngạc: 3 lần thử, trong đó có 1 lần thử trong móng đều đạt khoảng 500 tấn/ngày.
Nhưng phải đến tháng 9/1988, niềm vui của những người lao động dầu khí mới vỡ òa. Giếng BH-1 sau khi khoan và rửa đáy giếng, xuất hiện dòng lên đến 2.000 tấn/ngày. Do áp suất quá lớn, ban lãnh đạo Vietsovpetro lúc đó quyết định khai thác luôn bằng cần khoan.
Thời khắc lịch sử đó là vào 10h ngày 6/9/1988, tấn dầu đầu tiên được khai thác từ đá móng đánh dấu kỷ nguyên hình thành ngành công nghiệp khai thác dầu khí của Việt Nam.
Cho đến nay, có thể nói, thân dầu trong móng nứt nẻ của mỏ Bạch Hổ được ghi nhận là lớn nhất thế giới, với chiều dày có nơi lên đến 1.500m.
Những con số biết nói
Áp dụng những quan điểm mới được hình thành qua nghiên cứu mỏ Bạch Hổ, công tác thăm dò dầu khí đã tìm ra 22 mỏ/phát hiện ở Việt Nam có dầu trong móng, mở ra một đối tượng nghiên cứu có tiềm năng dầu khí lớn ở Việt Nam và trên thế giới.
Sản lượng dầu từ móng mỏ Bạch Hổ đến hết năm 2017 đạt hơn 180 triệu tấn, bằng 87% sản lượng toàn mỏ. Sản lượng dầu từ móng cho cả Việt Nam đạt hơn 240 triệu tấn. Nếu tính giá dầu trung bình cả giai đoạn này là 50 USD/ thùng, lượng dầu từ móng này đã mang lại doanh thu hơn 88 tỷ USD.
Có 49 tác giả được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh cho Cụm công trình "Tìm kiếm, phát hiện và khai thác có hiệu quả các thân dầu trong tầng đá móng granitoit trước Đệ tam bể Cửu Long, thềm lục địa Việt Nam".
Trong bối cảnh đất nước vô vàn khó khăn, việc phát hiện dầu trong đá móng đã mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể cho ngân sách.
Về ý nghĩa khoa học, việc phát hiện tầng dầu trong đá móng granit trước Đệ Tam tại mỏ Bạch Hổ là một thành tựu rất nổi bật, một đóng góp to lớn cho khoa học dầu khí, đánh dấu một bước ngoặt trong việc nhận định và đánh giá mới về tiềm năng dầu khí ở thềm lục địa Nam Việt Nam, làm thay đổi cách nhìn nhận và xác định phương hướng trong chiến lược thăm dò dầu khí ở khu vực này". Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học – công nghệ là một minh chứng cho nhận định này.
Nhưng còn một ý nghĩa nữa, lớn lao hơn, đó là bài học về vận dụng trí tuệ vào giải quyết những khó khăn của thực tiễn dầu khí; về niềm tin vào năng lực và trí tuệ của đội ngũ lao động dầu khí; về bản lĩnh kiên cường dám chấp nhận rủi ro vì thành công chung.
Hồng Minh