Tại hội thảo “Quyền xử lý tài sản bảo đảm”, các ngân hàng đã nêu lên những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện quyền xử lý TSBĐ khá đa dạng: từ việc áp dụng pháp luật của các cơ quan có thẩm quyền, vướng mắc khi xử lý TSBĐ thông qua khởi kiện và ở giai đoạn thi hành án.
90% nợ xấu có TSBĐ
Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN), bà Nguyễn Kim Anh, cho rằng tỷ lệ nợ xấu có bảo đảm bằng TSBĐ chiếm trên 90% tổng nợ xấu. Tuy nhiên, khâu xử lý TSBĐ của các TCTD gặp nhiều vướng mắc đã tác động đến tốc độ xử lý nợ xấu, chỉ đạt khoảng 13.910 tỷ đồng. Nhìn nhận vấn đề quyền xử lý TSBĐ, Ts. Vũ Đình Ánh cho rằng bản chất kinh tế của quyền xử lý TSBĐ tại TCTD là quyền đối với TSBĐ nhằm bù đắp thiệt hại do nợ xấu gây ra.
Tuy nhiên, ông Ánh cho rằng, khi các TCTD xử lý TSBĐ thì quan hệ với người đi vay không những thiếu đi sự hợp tác cần thiết mà có khi còn chuyển sang đối đầu, thậm chí mâu thuẫn xung đột gay gắt.
“Quyền xử lý TSBĐ chỉ được thực thi một cách nhanh chóng, hiệu quả và hiệu lực khi và chỉ khi nhận thức về quyền, lợi ích và nghĩa vụ của tất cả các bên liên quan trong quan hệ tín dụng ngân hàng được xác lập một cách đúng đắn dựa trên những cơ sở pháp lý khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế ở Việt Nam, đồng thời tiệm cận với thông lệ và chuẩn mực quốc tế”, ông Ánh nhấn mạnh.
Khâu xử lý TSBĐ của các TCTD còn gặp nhiều vướng mắc
Có thể nói, thực tiễn xử lý TSBĐ của hệ thống TCTD thời gian qua cho thấy còn tồn tại nhiều rào cản, vướng mắc, bất cập từ nhận thức chưa đúng về quyền xử lý TSBĐ hợp pháp của TCTD nhận bảo đảm. Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh cho rằng: “Các khó khăn vướng mắc do các quy định pháp luật không phù hợp, còn nhiều mâu thuẫn, chồng chéo, có những khoảng trống đến cách hiểu, áp dụng pháp luật chưa đúng của tổ chức, cá nhân liên quan”.
Tiếp cận vấn đề dưới góc độ pháp luật, Luật sư Nguyễn Thị Phương - Phó Chủ nhiệm CLB Pháp chế Ngân hàng (Hiệp hội Ngân hàng), cho rằng: “Quyền xử lý TSBĐ của các TCTD là một loại quyền dân sự. Do đó, các TCTD được thực hiện quyền xử lý TSBĐ theo ý chí của mình với điều kiện tiên quyết là không trái các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự và không được lạm dụng quyền gây thiệt hại cho người khác, không vượt quá giới hạn việc thực hiện quyền đó”…
Khó khăn đối với TSBĐ nhà ở
Tại hội thảo, đại diện một số ngân hàng cho rằng họ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình nhận TSBĐ là nhà ở. Nhiều quy định của pháp luật hiện hành thiếu các hướng dẫn cụ thể về nội dung xử lý TSBĐ, nên quá trình xử lý TSBĐ thường kéo dài, gây khó khăn, tốn kém chi phí, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các TCTD. Theo đại diện công ty AMC Techcombank, các vướng mắc Techcombank gặp phải trong quá trình thực hiện quyền xử lý TSBĐ do thủ tục kiện tụng và thi hành án phức tạp, kéo dài.
Ông Thiệu Ánh Dương - Tổng Giám đốc AMC Techcombank, cho biết có những món nợ, Techcombank phải đợi hàng năm trời mới thu được một số tài sản bảo đảm. Thậm chí, có TSĐB đã được đấu giá xong vài năm nhưng vẫn chưa được sang tên cho bên trúng đấu giá, do không nhận được sự hợp tác từ bên bảo đảm, chính quyền địa phương không đồng thuận.
Còn đại diện của Agribank nêu khó khăn trong việc thu giữ TSĐB do bên bảo đảm không hợp tác, chống đối, không bàn giao TSĐB. Trong khi đó, đại diện VPBank nêu lên những khó khăn ở giai đoạn thi hành án. Nêu dẫn chứng trường hợp công ty ATS, đại diện ngân hàng nói: “Chúng tôi mất rất nhiều năm không thu được một đồng lãi và gốc nào, ngay cả khi phải đưa ra tòa, có bản án của tòa, có biên bản bàn giao, công ty vẫn vi phạm thỏa thuận, đi ngược phán quyết của tòa. Thậm chí, sau đó có công văn của tòa cấp cao khẳng định không đủ cơ sở để xem xét lại vụ việc, trên cơ sở đó, chúng tôi đã được UBND Hà Nội sang tên tài sản thì công ty vẫn tiếp tục kiện cáo và xuyên tạc sự việc”.
Tại hội thảo, các diễn giả cho rằng quan điểm xây dựng và thực thi pháp luật hiện nay cần phải được thay đổi. Đó là phải ưu tiên trước hết bảo vệ quyền lợi của chủ nợ thay vì con nợ, tức bảo vệ quyền sở hữu trọn vẹn là đồng tiền cho vay, thay vì bảo vệ quyền sở hữu hạn chế là đồng tiền đi vay hay tài sản đã đưa vào bảo đảm cho nghĩa vụ trả nợ. Điều này cần phải được cụ thể hóa trong các quy định liên quan đến giao dịch bảo đảm, xử lý TSBĐ.
Nhiều ý kiến kiến nghị rằng Bộ Tư pháp khẩn trương phối hợp với NHNN, Bộ TN&MT, Bộ Công an, Bộ Tài chính và Tòa án Nhân dân Tối cao trình Chính phủ ban hành Nghị định về xử lý TSBĐ.
Thanh Hoa