Số liệu từ Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2016, kim ngạch xuất khẩu (KNXK) của ngành dệt may đạt trên 12,6 tỷ USD, tăng gần 5% so với cùng kỳ năm 2015. Tuy vậy, kết quả này mới chỉ đạt 41% kế hoạch năm.
Giảm mục tiêu, vẫn khó về đích
Có thể nói, đây là mức tăng thấp nhất của ngành dệt may trong 10 năm qua. Trái với những nhận định khi Việt Nam vừa hoàn tất các cam kết Hiệp định thế hệ mới, nhiều ý kiến kỳ vọng, ngành dệt may sẽ bứt phá, đạt mục tiêu tăng trưởng cao, song do chịu sự cạnh tranh quyết liệt từ giá, thị trường, công nghệ quản trị, đến năng suất lao động.
Đồng thời đối mặt nhiều rào cản kỹ thuật, các biện pháp phòng vệ thương mại tại một số nước, cũng như sức ép về thời gian giao hàng ngày càng rút ngắn, chi phí lao động không ngừng tăng. Nhất là tác động từ cơ chế chính sách của Việt Nam không theo kịp và chưa phù hợp với tình hình thay đổi hiện nay của ngành dệt may đang tạo ra không ít khó khăn cho các DN.
Đánh giá tình hình XK từ nay đến cuối năm, ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Vitas, cho rằng dù rất nỗ lực, nhưng KNXK dệt may trong năm nay cũng khó thực hiện được mục tiêu 30 tỷ USD.
Thậm chí, tỏ ra quan ngại, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Vitas, khẳng định: “Nếu Bộ Công Thương điều chỉnh mục tiêu từ 30 tỷ USD xuống còn 29 tỷ USD, thì tôi chắc rằng XK dệt may của Việt Nam đến cuối năm 2016 cũng khó thực hiện được con số này”.
Thực tế, thời gian qua, nhiều DN dệt may trong nước đang “bí” về tìm kiếm đơn hàng mới, nhất là từ tháng 8 trở đi. Khó khăn này còn “gõ cửa” cả những DN lớn như Việt Tiến, Nhà Bè, hay May 10 cũng không ngoại lệ.
Ông Trần Văn Khang - Tổng Giám đốc Tổng công ty CP Đông Bình, cho biết do đơn hàng dệt may không dồi dào, nên DN trong nước phải cạnh tranh gay gắt với nhau. 5 tháng đầu năm nay, lượng đơn hàng của công ty chỉ đạt bằng 70% so với cùng kỳ năm ngoái.
Dệt may Việt Nam cần phải tiến lên những nấc cao
Theo nhận định của các chuyên gia ngành dệt may, thời điểm này, nhu cầu tiêu dùng của nhiều nước trên thế giới có dấu hiệu chững lại, giá giảm, trong khi các chi phí khác cứ ngày một đội lên cao khiến DN dệt may đã khó khăn lại càng khó khăn hơn.
Trong bối cảnh đó, sự cạnh tranh quyết liệt giữa các thị trường XK tạo nên áp lực lớn cho các DN dệt may. Ông Sebastian Eckardt, chuyên gia kinh tế cao cấp của WB, đánh giá không mấy sáng sủa về “sức khỏe” của dệt may Việt Nam trên thị trường thế giới.
So sánh thị trường Việt Nam với Campuchia, ông Sebastian Eckardt cho rằng cả hai nước đều ký hiệp định thương mại với EU và được tiếp cận thị trường như nhau, nhưng chỉ trong vòng 4 năm, Campuchia đã thành công trong việc mở rộng thị phần sản phẩm dệt kim và thêu trên 2 lần, XK gần 2,2 tỷ USD hàng dệt kim vào EU trong năm 2014, gần gấp 3 lần XK của Việt Nam. Qua đó thấy rằng “Việt Nam đang phải cạnh tranh với các nước khác, nhất là trong các ngành công nghiệp chế tạo sử dụng nhiều nhân công tay nghề thấp phục vụ XK”, Sebastian Eckardt đánh giá.
Trong khi đó, kim ngạch dệt may của Việt Nam đạt hơn 27 tỷ USD năm 2015, nhưng hiện mới chỉ tập trung vào khâu gia công XK là chính, còn các nguyên phụ liệu thì gần 80% là nhập của nước ngoài TPP (Hiệp định Đối tác Kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương).
Nâng cao năng lực cạnh tranh
Theo các chuyên gia, để giữ vững vị trí “đầu đàn” tại thị trường châu Á, Việt Nam cần tăng cường đầu tư hiện đại hóa công nghệ, trang bị máy móc dệt may hiện đại để có thể tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Hiện nay, Việt Nam đã tham gia hầu hết các Hiệp định thế hệ mới, mở ra một “cánh cửa” mới, cơ hội mới cho việc XK, đặc biệt là các ngành hàng chủ lực của nước ta. Song, đáng nói là rất nhiều DN vẫn đang sử dụng các thiết bị công nghệ lạc hậu, thô sơ, nhân lực còn yếu kém, chưa được đào tạo bài bản.
Ông Sebastian Eckardt cho rằng, nếu Việt Nam muốn duy trì sức cạnh tranh thì phải tiến lên những nấc cao hơn trong chuỗi giá trị và tăng cường bổ sung giá trị trong nước.
Liên quan đến vấn đề này, ông Giang cho rằng ngoài những khó khăn do bản thân các DN, cơ chế chính sách của Việt Nam có những điều chỉnh chưa bắt kịp và phù hợp với tình hình chung hiện nay của ngành dệt may, khiến DN càng gặp khó khăn.
Chủ tịch Vitas khẳng định hiện không có bất cứ chính sách ưu đãi nào cho DN vay ngân hàng. Tuy nhiên, việc lãi suất nếu giảm thêm 1 - 2% nhìn chung không phải vấn để lớn đối với DN dệt may, mà điều họ cần đầu tiên là chính sách ổn định, trong đó việc tăng lương tối thiểu nên giãn ra... để các chi phí đầu vào của DN được ổn định cho mục tiêu sản xuất dài hạn, chứ không phải rơi vào tình trạng không thể lường trước được như hiện nay do các nghị định liên tục thay đổi. Hiện, nhiều nghị định ảnh hưởng rất lớn đến chi phí giá thành của DN.
Trong đó, việc tiền lương tối thiểu tăng trong năm 2016 đã làm tăng giá thành thêm 27 - 28%, nhưng lại không giúp giữ lao động. Ông Giang đưa ra dẫn chứng cho thấy một DN lớn về may mặc đang trả lương rất cao và có nhiều chế độ cho người lao động, nhưng trong những tháng đầu năm nay, lượng lao động biến động tại công ty này lên đến gần 1.300 công nhân.
Huyền Anh