Theo ước tính, thị trường phân bón tại Việt Nam đang tồn tại khoảng 7.000 các chủng loại phân bón bao gồm: phân hóa học, hữu cơ, hữu cơ-khoáng, vi lượng, phân bón dưới rễ và phân bón lá.
7.000 loại phân bón?
Những đợt kiểm tra trong nhiều năm nay của Cục trồng trọt thuộc Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã cho thấy có đến gần 50% số mẫu phân bón đang sản xuất và lưu hành trên thị trường lại không đạt chỉ tiêu chất lượng như đăng ký và công bố trên bao bì.
Chính vì điều này nên thị trường phân bón Việt Nam luôn tồn tại và "phát triển" những loại phân bón giả; phân bón nhái và giả mạo nhãn hiệu và thương hiệu của những loại phân khác. Phổ biến là những loại phân kém chất lượng tới mức chỉ còn 10-30% hàm lượng theo đăng ký và công bố Tiêu chuẩn cơ sở (TCCS).
Tại Hội nghị "Phân bón giả, tác hại thật" do Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia phối hợp Tổng công ty Phân bón và Hoá chất dầu khí (PVFCCo) tổ chức hôm 2/7 vừa qua tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, ông Hồ Quang Thái, Phó Chánh văn phòng Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, đã lưu ý rằng nạn phân bón giả còn đất sống vì các văn bản pháp luật còn nhiều kẽ hở, chưa đủ tầm để quản lý.
Bàn về những kẽ hở này, Ts. Nguyễn Đăng Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu đất, phân bón và môi trường phía Nam thuộc Viện thổ nhưỡng nông hoá (Bộ NN&PTNT), đặt vấn đề: Việc gì mà phải để tồn tại đến gần 7.000 loại phân bón như hiện giờ?
Việc quy chuẩn sẽ giúp công tác quản lý chất lượng phân bón dễ dàng hơn
Theo ông Nghĩa, Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương nên quy chuẩn lại các loại phân bón, vì thực tế trong sản xuất nông nghiệp chỉ cần khoảng 100 – 200 loại phân bón là đủ.
Việc quy chuẩn sẽ giúp công tác quản lý chất lượng phân bón dễ dàng hơn, kiểm soát nạn phân bón giả hiệu quả hơn, ai kém chất lượng, ai có hành vi làm giả là rút giấy phép…
Ts. Nguyễn Đăng Nghĩa cũng cảnh báo hiện nay có tình trạng ở một số địa phương, hội nông dân, hội cựu chiến binh, hội phụ nữ đã vô tình tham gia tiếp tay. Các DN kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng đã nhắm đến các hội này để hứa hẹn tài trợ kinh phí cho những hoạt động của hội, bù lại các hội sẽ hỗ trợ tuyên truyền sản phẩm phân bón của các DN này đến nông dân.
Vì vậy, theo Ts. Nghĩa, việc siết chặt quản lý là rất quan trọng. Và nông dân nên đến những nơi bán phân bón có uy tín, không ham sản phẩm rẻ, trôi nổi.
Bịt kẽ hở, chế tài mạnh hơn
"Với những DN "ăn trên đầu" nông dân từ phân bón giả phải tự vấn lương tâm mình, còn chế tài về mức xử phạt hành chính như hiện giờ là chưa "ăn thua".
Bởi vì, nếu DN dù có bị phạt 100 triệu nhưng thu lợi bất chính đến cả trăm tỷ đồng thì có gần "treo cổ" các DN này vẫn sẽ làm" – Ts. Nguyễn Đăng Nghĩa chia sẻ.
Theo ghi nhận của ông Đỗ Thanh Lam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), hiện nay cả nước tiêu thụ gần 11 triệu tấn phân bón/năm, trong đó có hơn 8 triệu tấn trong nước đã tự sản xuất được, còn lại là phải nhập khẩu (chủ yếu là Kali).
Ông Lam cho biết phân bón giả, kém chất lượng là một trong những mặt hàng mà Cục Quản lý thị trường (QLTT) tập trung kiểm soát. Mỗi năm, lực lượng QLTT kiểm tra xử lý khoảng 3.000 vụ vi phạm pháp luật về phân bón, thu giữ khoảng 10.000 tấn phân bón giả, kém chất lượng.
Để thị trường phân bón lành mạnh và tránh các DN làm ăn phi pháp lợi dụng nhằm sản xuất kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng, theo ông Đỗ Thanh Lam, hiện nay, Bộ Công Thương đang lên lộ trình điều chỉnh sửa đổi một số văn bản pháp luật về chế tài xử phạt nhằm đảm bảo tính răn đe hơn.
Dưới góc nhìn của người nông dân, ông Nguyễn Hữu Năm, nông dân sản xuất giỏi tỉnh Bình Phước, đề nghị các cơ quan quản lý nên xem xét lại việc cấp phép hoạt động tràn lan cho các DN phân bón như hiện giờ.
"Với các DN có hành vi sản xuất kinh doanh phân bón giả thì cơ quan quản lý nên nâng chế tài phạt tù gấp 10 lần hiện nay vì hậu quả mà nông dân phải gánh chịu là rất lớn" – ông Năm kiến nghị.
Bày tỏ sự đồng cảm lớn về những khốn khổ của nông dân trước nạn phân bón giả, ông Trịnh Văn Chương, Phó Giám đốc công ty Phân bón và Hoá chất dầu khí Đông Nam Bộ (đơn vị thành viên của PVFCCo) cho rằng trong phòng chống, ngăn chặn tình trạng này rất cần sự chung tay của các cơ quan quản lý nhà nước, của các DN chân chính, của các đại lý phân bón và của chính bà con nông dân.
Đây cũng chính là lý do mà PVFCCo đã quyết định đồng hành cùng chương trình tuyên truyền "Phân bón giả – Tác hại thật" (đang diễn ra trên toàn quốc, bắt đầu từ tháng 4/2016 – PV) như một chiến dịch gióng lên hồi chuông cảnh báo về nạn phân bón giả.
Ông Chương cũng nói rõ một thực trạng là hiện nay nạn phân bón giả, kém chất lượng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chất lượng sản xuất nông nghiệp mà còn làm ảnh hưởng lớn đến việc sản xuất kinh doanh, việc nghiên cứu, đầu tư các máy móc, công nghệ hiện đại của các DN chân chính.
Thế Vinh