Tại họp báo Diễn đàn M&A Việt Nam 2019, các chuyên gia nhận định, Hiệp định CPTPP sẽ càng làm cho Việt Nam hấp dẫn hơn với các nhà đầu tư đến từ châu Á như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan. Trong đó, xu hướng mua lại những công ty sản xuất hàng tiêu dùng không chỉ là mua thương hiệu mà còn mua lại mạng lưới phân phối để tiếp cận thị trường.
 |
|
Hàng may mặc Việt Nam chiếm rất ít thị phần tại chuỗi siêu thị Big C (Ảnh: Internet) |
Lo bị thao túng thị trường
Một chuyên gia nhận định: “Các thương vụ mua bán – sáp nhập (M&A) được dự báo vẫn tiếp tục tập trung vào hàng tiêu dùng. Đặc biệt, những động thái của các nhà đầu tư Thái Lan và Hàn Quốc cho thấy sự cạnh tranh trong việc tiếp cận thị trường Việt Nam. Đây cũng là sự khởi đầu của xu hướng đầu tư, mua lại các công ty có kênh phân phối tại thị trường địa phương nhằm đưa các sản phẩm của Thái Lan và Hàn Quốc, Nhật Bản vào thị trường Việt Nam”.
Tuy nhiên, một số ý kiến lo ngại nếu không điều chỉnh chặt chẽ hơn về chính sách, doanh nghiệp Việt Nam có nguy cơ bị thua trên sân nhà. Bởi nhà đầu tư ngoại có thể “đẩy” sản phẩm Việt ra để đưa sản phẩm của họ vào hệ thống bán lẻ.
Cách đây không lâu, cộng đồng doanh nghiệp Việt từng phản ứng gay gắt khi hệ thống siêu thị Big C đột ngột dừng đơn hàng may mặc với 200 nhà cung cấp Việt. Trên mạng xã hội còn có làn sóng kêu gọi tẩy chay Big C. Sự việc lắng xuống khi Tập đoàn Central Group và Big C cam kết nhập lại hàng của 50/200 nhà cung cấp.
Từ vụ việc trên, các chuyên gia cho rằng đây là lời cảnh báo cho các cơ quan quản lý nhà nước về việc “mở cửa” cho nhà đầu tư nước ngoài ồ ạt vào thị trường Việt Nam trong thời gian qua.
Trao đổi với Thời báo Kinh Doanh, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị thành phố Hà Nội cho rằng, khi vào Việt Nam hoạt động, Big C tuyên bố sẽ mở rộng cửa đón hàng Việt đến 90%. Do đó, đơn vị này được hưởng rất nhiều ưu đãi của Việt Nam về thuế, địa điểm. Tuy nhiên, hiện nay, Big C đưa ra lý do cần cơ cấu lại ngành hàng để “đá” hàng hoá Việt Nam ra khỏi hệ thống siêu thị.
Theo ông Phú, đây không phải là lần đầu tiên, doanh nghiệp này ứng xử với hàng hoá Việt Nam như vậy. Cách đây 3 năm, Thế giới Di động cũng buộc phải rời 22 cửa hàng khỏi hệ thống của Big C vì bán những mặt hàng giống với Nguyễn Kim do Central Group là cổ đông lớn nắm giữ tới 49% cổ phần.
Nhìn nhận về vấn đề này, Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch Công ty TAT Law firm (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội) cho rằng, hành vi của Big C có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh, vi phạm những chuẩn mực trong kinh doanh, gây thiệt hại đến các doanh nghiệp cung ứng của Việt Nam.
"Hiệp hội Dệt may Việt Nam cần lên tiếng bảo vệ các doanh nghiệp. Những đơn vị bị Big C từ chối nhập hàng có thể gửi hồ sơ khiếu nại lên Cục Quản lý cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công thương)", luật sư Trương Anh Tú nói.
Khung pháp lý phải bảo đảm sự bình đẳng
Từ những vụ việc trên, các chuyên gia cho rằng, cơ quan quản lý cần điều chỉnh chặt chẽ hơn về chính sách để doanh nghiệp Việt Nam không bị thua trên sân nhà.
Đề cập tới việc quản lý hoạt động M&A để tránh thôn tính thị trường, bà Trần Phương Lan, Trưởng phòng kiểm soát tập trung kinh tế (Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng) cho rằng, trước đây, cơ quan quản lý cạnh tranh Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí không thể vào cuộc điều tra, xử lý các hành vi vi phạm cạnh tranh cũng như thao túng thị trường Việt Nam được thực hiện từ nước ngoài do chưa thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Cạnh tranh 2004. Nhưng với Luật sửa đổi mới, Việt Nam đã có đầy đủ căn cứ pháp lý để tiến hành điều tra, xử lý với bất kỳ hành vi nào xảy ra ở bất cứ đâu.
Theo đó, Luật Cạnh tranh (sửa đổi) chính thức có hiệu lực từ tháng 7/2019. Điểm thu hút sự quan tâm của doanh nghiệp là mức phạt có thể lên đến 2 tỷ đồng nếu vi phạm. Tuy nhiên, một số chuyên gia vẫn còn băn khoăn với quy định trong Luật và cho rằng, điều mà doanh nghiệp mong chờ là tính lan tỏa, sự nghiêm minh của Luật để không bị rơi vào tình trạng bị chèn ép.
Ông Phú chia sẻ, đa phần các nhà cung ứng đưa hàng hóa vào khâu bán lẻ, chủ yếu ở một số siêu thị lớn đã bị ép giá, ép cấp, tốn nhiều chi phí. Một số nhà cung cấp không chịu nổi phải lập chuỗi phân phối riêng của mình.
“Luật chưa làm rõ thế nào thì các đơn vị bán lẻ mới bị từ chối đúng pháp luật, tại điều 20, điểm 10 - Luật Cạnh tranh sửa đổi”, ông Phú nói. Ngoài ra, phía hiệp hội ngành hàng chưa phát huy được hết vai trò là khâu trung gian, tập hợp các thành viên và dẫn dắt họ phát triển.
Bên cạnh đó, các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng để hạn chế đến mức tối đa việc doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài giảm tiêu thụ hàng Việt, đòi hỏi Nhà nước trong quá trình thu hút đầu tư nước ngoài nên đưa ra quy định cụ thể về tỷ lệ hàng Việt bày bán trong siêu thị.
Đồng thời xây dựng quy chế khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam phát triển hệ thống bán lẻ mà thành công của hệ thống siêu thị Vinmart và Saigon Co.op mua lại 18 siêu thị Auchan Việt Nam là mô hình các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cần học tập.
Hoàng Hà
