Theo báo cáo của VSA công bố hồi đầu tháng 6 vừa qua, trong năm 2015, Việt Nam NK hơn 2 triệu tấn phôi thép, trong đó có khoảng 75.000 tấn phôi chứa Crom đội lốt “phôi thép hợp kim Crom (để có mức thuế thấp 0%). Trong khi đó, nhu cầu phôi thép cho ngành cán thép trong nước khoảng 7.52 triệu tấn phôi. Như vậy, lượng phôi NK năm 2015 đã chiếm tới 26,5% thị phần phôi trong nước.
Thép nhập khẩu còn tăng mạnh
Ông Nguyễn Văn Sưa - Phó Chủ tịch VSA, cho biết mặc dù tình hình SX-KD thép trong nước đã có những tăng trưởng trong thời gian qua, nhưng Việt Nam vẫn là nước NK lượng thép lớn, đứng đầu Đông Nam Á và đứng thứ 7 trên thế giới.
Tính riêng từ đầu năm đến nay, các DN kinh doanh thép trong nước đã NK hơn 9.6 triệu tấn thép các loại, với tổng kim ngạch khoảng 3.42 tỷ USD; trong đó, lượng thép NK từ Trung Quốc vẫn chiếm tới 60% tổng lượng NK.
Một điều đáng chú ý, theo số liệu thống kê trong 5 tháng đầu năm 2016, trong khi phôi thép NK đã được khống chế, thì nhiều loại thép khác vẫn tiếp tục ồ ạt đổ về Việt Nam.
Cụ thể, riêng 3 tháng đầu năm nay, lượng phôi thép nhập về hơn 700.000 tấn (bình quân mỗi tháng hơn 200.000 tấn), sang đến tháng 4, lượng phôi nhập về giảm còn 75.000 tấn và tháng 5 là 76.000 tấn.
Phôi thép Trung Quốc vẫn ồ ạt nhập về Việt Nam
Tuy nhiên, tổng lượng thép thành phẩm NK trong 5 tháng lên đến 7.1 triệu tấn, tăng đến 45% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, có những loại ngành thép Việt Nam đang muốn “chặn” bớt, như tôn mạ và sơn phủ màu, cũng đạt lượng NK 730.000 tấn trong 5 tháng đầu năm với mức tăng 68% so cùng kỳ năm ngoái.
Theo các chuyên gia ngành thép, dù Bộ Công Thương đã áp dụng thuế tự vệ cho ngành thép, song điều này cũng không làm giảm lượng thép NK từ quốc gia này.
Chủ tịch VSA nhận định: Với tình hình dư thừa nguồn cung từ phía Trung Quốc, dự kiến thép giá rẻ từ nước này sẽ tiếp tục tràn vào Việt Nam vào cuối năm, trong khi đó, sức tiêu thụ của thị trường trong nước là có giới hạn. “Nếu Việt Nam không có các biện pháp tự vệ, phòng vệ, thép Trung Quốc giá rẻ sẽ khiến DN thép trong nước tiếp tục gặp khó và rơi vào tình trạng giảm công suất, thậm chí phá sản...”, ông Sưa nói.
Thép Trung Quốc áp đảo thép Việt
Những năm qua, Trung Quốc đã tìm mọi cách để đẩy mạnh XK thép do quá dư thừa thông qua các hình thức: trợ cấp cho XK (giảm thuế XK, hoàn thuế GTGT…), dùng các nguyên tố Bo và Crom để lách thuế; hoặc chọn hình thức bán phá giá.
Năm 2015, trong số 2 triệu tấn phôi NK, có tới 1.25 triệu tấn từ Trung Quốc. Trong đó có phôi thép, được XK với giá thấp hơn giá bán trong nội địa. Điều này đã gây ra thua lỗ cho các nhà máy thép Trung Quốc, nhưng do công suất dư thừa, họ phải đẩy mạnh XK. Nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Mỹ, EU, Mexico, Ấn Độ… cũng đã và đang áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với nhiều sản phẩm thép từ Trung Quốc.
Hồi đầu tháng 3 vừa qua, Bộ Công Thương đã áp thuế tự vệ tạm thời đối với phôi thép và thép dài NK từ nhiều nước, trong đó có Trung Quốc vào Việt Nam. Mức thuế tự vệ tạm thời áp dụng từ ngày 22/3 đến 7/10/2016 lần lượt là 23,3% và 14,2%, trước khi ra quyết định có áp thuế tự vệ chính thức hay không.
Thực tế, trong 4 tháng đầu năm, Việt Nam đã NK hơn 783.000 tấn phôi thép, chủ yếu từ Trung Quốc. Lượng phôi nhập về chiếm 28,2% thị phần phôi trong nước, đồng nghĩa với các nhà sản xuất nội địa mất đi chừng ấy cơ hội bán hàng.
Trước khó khăn phải cạnh tranh giá thép Trung Quốc, nhiều nhà sản xuất nhỏ phải sản xuất cầm chừng, thậm chí đóng cửa. Chỉ có khoảng 50% nhà máy luyện thép, chủ yếu là các nhà máy lớn còn hoạt động.
Theo ông Sưa, về lâu dài, các DN trong nước vẫn cần sự liên kết với nhau để cùng lớn mạnh, tăng sức cạnh tranh, chất lượng sản phẩm hơn nữa khi Hiệp định TPP có hiệu lực.
Huyền Anh