Hiếm khi ta thấy chính quyền tổng thống Donald Trump phải tìm kiếm sự hỗ trợ của đồng minh để giải quyết các vấn đề thương mại.
Miếng vá cho lỗ hổng?
Song lần này, Mỹ cùng với EU và Nhật Bản đã đưa ra một tuyên bố chung hôm 14/1, trong đó đề xuất thắt chặt các quy tắc của WTO, ngăn các công ty Trung Quốc tranh thủ sự hỗ trợ trong nước để giành lợi thế cạnh tranh trước các đối thủ quốc tế.
Các đề xuất thay đổi được cho là nhằm vào những yếu tố cốt lõi của mô hình kinh tế Trung Quốc, kêu gọi WTO mở rộng danh mục các hình thức hỗ trợ trong nước bị cấm và yêu cầu chính phủ các nước phải chủ động chứng minh rằng chính sách hỗ trợ dành cho doanh nghiệp trong nước (nếu có) không làm méo mó hoạt động thương mại.
Giới quan sát đánh giá đây không khác gì “miếng vá” đối với lỗ hổng trong bộ quy tắc của WTO mà Mỹ và một số nước vẫn cho là đã bị Bắc Kinh lợi dụng lâu nay.
Ông Phil Hogan - Ủy viên thương mại EU, cho rằng đây là “một bước đi quan trọng trong việc giải quyết một số vấn đề cơ bản đang làm méo mó thương mại toàn cầu”. Quan điểm nhất quán của EU là “các giải pháp đa phương có thể có hiệu quả trong việc giải quyết những vấn đề này”, ông Hogan nói.
Thông báo này được đưa ra cùng thời điểm Mỹ và Trung Quốc ký thỏa thuận thương mại giai đoạn một, đánh dấu một bước giảm nhiệt trong cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Theo các chuyên gia, việc “liên thủ” được với Nhật Bản và EU có thể giúp chính quyền Trump tạm thời xoa dịu được những chỉ trích cho rằng thỏa thuận với Trung Quốc chưa giải quyết được các khoản trợ cấp trong nước của đối tác này, hay Mỹ chưa tích cực phối hợp với các đồng minh để gây áp lực lên Bắc Kinh.
EU thì hy vọng các đề xuất mới đưa ra sẽ là bước đi đầu tiên trong tiến trình cải tổ quy mô hơn tại WTO. EU lo ngại tổ chức này đang bước vào giai đoạn suy yếu sau sự sụp đổ năm ngoái của cơ quan có thẩm quyền cao nhất trong hệ thống giải quyết tranh chấp của mình chỉ vì bị Mỹ ngăn cản việc bổ nhiệm các thẩm phán mới. Mỹ từ lâu vẫn phàn nàn rằng cơ quan này có những quyết định vượt quá quyền hạn của mình.
Cả Mỹ, Nhật Bản và EU đang hy vọng sớm có thể triển khai các kế hoạch thông qua một thỏa thuận đa phương với sự tham gia của các cường quốc kinh tế và các nước có chính sách trợ cấp lớn trên thế giới. Theo thỏa thuận này, một liên minh các quốc gia sẽ đồng ý áp dụng các biện pháp được đề xuất. Một thỏa thuận như vậy sẽ có hiệu lực mà không cần sự ủng hộ của tất cả 164 thành viên WTO và sẽ chỉ ràng buộc các nước tham gia.
 |
|
Mỹ, EU và Nhật Bản đã đưa ra một tuyên bố chung hôm 14/1 về thắt chặt các quy tắc của WTO |
Trừng phạt và đối thoại
Các quan chức EU cho biết họ hy vọng Trung Quốc sẽ nhìn thấy lợi ích khi gia nhập liên minh.
EU và Mỹ có những cách tiếp cận rất khác nhau trong việc cố gắng xoa dịu Bắc Kinh, để thay đổi chính sách của mình. Tổng thống Mỹ Donald Trump lựa chọn giải pháp áp đặt thuế quan trừng phạt đối với hàng hóa Trung Quốc, trong khi EU ưu tiên đối thoại. Brussels cảnh báo Bắc Kinh có nguy cơ làm sụp đổ WTO nếu cứ tiếp tục lạm dụng các chương trình trợ cấp và các chính sách khác (như bắt buộc chuyển giao công nghệ), và cũng đồng nghĩa mất đi một hệ thống thương mại mà bản thân Trung Quốc hưởng lợi rất nhiều.
Đề xuất dài 3 trang của Mỹ - EU - Nhật Bản mong muốn mở rộng phạm vi lệnh cấm trợ cấp hiện tại của WTO, trong bối cảnh một số hoạt động gây méo mó thị trường và thương mại hiện đang bị buông lỏng. Ba nước trên cũng đề xuất cơ chế buộc chính phủ các nước phải chứng minh rằng một số hình thức hỗ trợ hợp pháp không mang lại lợi thế bất công hoặc dẫn đến tình trạng dư cung trên thị trường.
Một số nội dung đề xuất khác hướng tới việc minh bạch hóa, yêu cầu các quốc gia phải thông báo cho WTO về bất kỳ chương trình trợ cấp nào; nếu cố tình che giấu và bị phát hiện thì sẽ bị cấm triển khai.
Các quan chức EU cho hay họ đã xác định được một số trường hợp chính quyền Trung Quốc xóa nợ cho doanh nghiệp, hay các khoản trợ cấp quá lớn cho các công ty làm ăn sa sút.
Tuyên bố chung của Mỹ, EU và Nhật Bản cũng nhắc lại yêu cầu Trung Quốc không được ép buộc các công ty nước ngoài phải chia sẻ công nghệ với đối tác Trung Quốc. Cách làm này “không phù hợp với một hệ thống thương mại quốc tế dựa trên các nguyên tắc thị trường, làm suy yếu sự tăng trưởng và phát triển”, tuyên bố nêu rõ.
Hải Châu
