Trong suốt một thời gian dài từ thập kỷ 70, 80 của thế kỷ XX trở về trước, ngành nông nghiệp của cả nước thường sử dụng các giống lúa thuần, năng suất chỉ đạt 5 - 6 tấn/ha/năm.
Những năm thập kỷ 80 và những năm đầu của thập kỷ 90, ngành nông nghiệp Hải Phòng trăn trở: “Làm cách nào để năng suất lúa được nâng lên? Và, Trạm dịch vụ Kỹ thuật nông nghiệp thị xã Kiến An (nay là công ty CP Nông nghiệp kỹ thuật cao Hải Phòng) do bà Phạm Thị Cằng (sinh năm 1948) làm giám đốc đã đi tiên phong nhập giống lúa lai về phục vụ nông nghiệp (công ty cũng là đơn vị tiên phong thực hiện ký bảo hiểm cho nông dân).
Người phụ nữ dám nghĩ, dám làm
Sau hơn 2 năm nhập giống lúa về bán thương mại, bà Cằng nhận thấy: Thành tựu KH-CN lúa lai ra đời, với ưu thế vượt trội, năng suất có thể đạt 5 - 6 tấn/vụ và khoảng 12 tấn/ha/năm. Tuy nhiên, lượng giống mỗi năm NK rất lớn. Trung bình mỗi năm cả nước nhập khoảng 10.000 - 15.000 tấn giống lúa, chi phí cũng rất lớn (khoảng 300 - 500 tỷ đồng/năm). Việc nhập giống lúa thường xuyên trong tình trạng bị phụ thuộc, bị động, đó là chưa kể một số giống nhập về đưa vào sản xuất không phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng của Việt Nam dẫn tới năng suất không cao hơn lúa thuần là bao.
Sau nhiều đêm dài trăn trở, bà Cằng quyết định ra nước ngoài học hỏi. Sau khi đến thăm và học hỏi tại một số nước như Trung Quốc, Ấn Độ… bà Cằng nuôi hoài bão: Ở nước bạn, người ta cũng chỉ trình độ kỹ sư nông nghiệp mà lai tạo được rất nhiều giống lúa cho năng suất cao, tại sao mình lại không? Xuất phát từ ý tưởng đó, năm 1991, bà Cằng đã làm đề án trình lên Sở KH&CN xin được vay 200 triệu để thực hiện ước mơ của mình và cũng là của cả ngành nông nghiệp Hải Phòng, đó là “Sản xuất lúa lai F1”, với giống Bắc Ưu 903.
Sau khi đề án cơ quan có chức năng ủng hộ, bà Cằng bắt tay vào thực hiện. 2 vụ đầu, bà thuê thêm 2 chuyên gia nông nghiệp người Trung Quốc sang chuyển giao kỹ thuật cho mình. Lần đầu tiên thử nghiệm sản xuất trên diện tích 20 ha thuộc 2 xã Đại Điền (huyện An Lão) và Tú Đôi (Kiến Thụy). Kết quả thu về, vụ đầu đạt 40 tấn giống lúa lai F1, cung cấp giống cho nông dân toàn thành phố với giá bán 15.000 đồng/kg, trong khi giá đi nhập là 40.000 đồng/kg. Từ kết quả vụ đầu, công ty mở rộng thêm diện tích lên 200ha, sau sản xuất thu về 800 tấn giống.
Chặng đường đi đến đây bắt đầu gặp trở ngại lớn: Nông dân e ngại, hoài nghi khi thắc mắc giống lúa lai mà sao giá rẻ thế? Sao có số lượng nhiều vậy? Hay đây là giống nội? Giống kém chất lượng?... Từ những hoài nghi ấy, khiến cho sản lượng thóc giống mà công ty thu được bán rất “ nhỏ giọt”, tồn kho nhiều. Nhưng toàn thể lực lượng cán bộ công nhân viên trong công ty tâm huyết với nghề vẫn không bỏ cuộc, tìm mọi cách xoay sở để tồn tại.
Trời không phụ người có quyết tâm, khi may mắn đến: Trung Quốc mất mùa, không đủ giống để bán nội địa nên toàn bộ số giống của công ty được các công ty nông nghiệp phía Trung Quốc nhập mua.
|
Bà Cằng trên một cánh đồng giống lúa mới
Công ty đã qua cơn bĩ cực, nhưng vẫn chưa được “an toàn” vì: Muốn sản xuất ra hạt giống lúa lai F1 cần phải có hạt giống bố mẹ. Nguồn cung cấp tổ hợp này lại phải mua từ Trung Quốc với giá rất cao và Trung Quốc cũng siết chặt việc bán hạt giống bố, mẹ ra nước ngoài. Từng chứng kiến ở nước ngoài, sự hợp tác giữa các nhà khoa học và DN rất chặt chẽ và hiệu quả, Giám đốc Phạm Thị Cằng quyết định sẽ học tập mô hình này thông qua hợp đồng mua bản quyền. “Khi làm được như vậy, vừa động viên, tạo điều kiện cho các nhà khoa học yên tâm nghiên cứu, vừa tạo cho công ty sở hữu bản quyền sản phẩm khoa học, chủ động trong sản xuất, nâng cao hiệu quả”, bà Cằng tâm sự.
Năm 2004, công ty CP Nông nghiệp kỹ thuật cao Hải Phòng là DN đầu tiên mua bản quyền giống lúa lai Việt Lai 20 của trường đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội. Năm 2008, công ty tiếp tục mua bản quyền lúa lai HYT100 của Trung tâm Phát triển lúa lai. Năm 2010 lại đăng ký “Phân phối độc quyền tại Việt Nam giống lúa Nhị ưu 986” của công ty TNHH Giống cây trồng của tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Bên cạnh đó, Giám đốc Phạm Thị Cằng luôn khuyến khích cán bộ kỹ thuật của mình lai tạo giống lúa thuần, như giống Hương Biển. Giống lúa này thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao, chất lượng tốt, phù hợp với điều kiện đồng đất Hải Phòng, được Bộ NN&PTNT cho phép nhân rộng ra các tỉnh.
Tiên phong trong “liên kết 4 nhà”
Sau gần 20 năm bền bỉ, kiên trì đầu tư ứng dụng KH-CN phục vụ sản xuất, công ty CP Nông nghiệp Kỹ thuật cao Hải Phòng đã thành công và trở thành một trong những đơn vị sản xuất lúa lai lớn nhất miền Bắc. Công ty đã làm chủ và hoàn thiện quy trình công nghệ sản xuất 12 tổ hợp lúa lai, là đơn vị thứ 2 trong cả nước sản xuất giống bố mẹ. Địa bàn sản xuất giống của công ty đã mở ra khá rộng không chỉ ở Hải Phòng đã lan ra các tỉnh Thanh Hóa, Thái Nguyên, Yên Bái, Đăk Lăk, Quảng Bình, Hà Giang… Cụ thể, công ty liên kết với các HTX của các tỉnh, chuyển giao KH-KT sản xuất giống lúa lai F1 xuống nông dân, như: HTX Quang Phục, HTX Nhân Hòa, HTX Cấp Tiến, HTX Trấn Dương…
Quá trình “liên kết 4 nhà: DN - nhà khoa học - HTX - hộ sản xuất” đã đem lại hiệu quả tích cực: tạo ra một đội ngũ chuyên nghiệp (thành viên HTX, nông dân) về sản xuất lúa lai F1. Hộ sản xuất trực tiếp thông qua HTX được cung cấp miễn phí 100% giống, 100% thuốc bảo vệ thực vật, hỗ trợ 30% phân bón, được chuyển giao kỹ thuật, được công ty thu mua 100% sản phẩm với giá thành cao hơn giá thị trường.
Công việc nhiều, luôn phải di chuyển tới các tỉnh thành của cả nước, nhưng người phụ nữ gần 70 tuổi - Chủ tịch HĐQT, Giám đốc Phạm Thị Cằng vẫn toát lên sự nhanh nhạy, sự minh mẫn, nhiệt huyết, niềm say mê với những cánh đồng lúa, với các giống lúa của bà lúc nào cũng đong đầy.
“Ngay sau buổi trò chuyện này tôi lại di chuyển lên một số tỉnh ở Tây Bắc để làm việc với UBND tỉnh và các HTX để tiếp tục mở rộng vùng sản xuất giống lúa lai, mang lại hiệu quả kinh tế cao”, bà Cằng chia sẻ.
T. Vân - V. Trang
