Và trên hành trình ấy, các HTX đã trở thành “cầu nối” quan trọng đưa khoa học kỹ thuật, vốn, thị trường đến với nông dân – đặc biệt ở những địa bàn vùng sâu, vùng xa.
Ngọn lửa khởi nguồn thoát nghèo
Thôn Trung Long (xã Trung Yên cũ, nay là xã Tân Trào) vốn được biết đến là vùng đất trồng chè từ năm 1977. Khi ấy, cuộc sống người dân còn chật vật, nhà cửa lụp xụp.
Cây chè tuy bén rễ nhưng năng suất chỉ đạt 7 – 8 tấn/ha, thị trường tiêu thụ lại bấp bênh. Những năm 1990, giá chè tụt dốc, hàng chục ha chè bị chặt bỏ để nhường chỗ cho keo, bồ đề. Nhiều hộ bỏ xứ đi làm ăn xa, chỉ còn lại vài chục hộ cố bám trụ với cây chè.
 |
|
Nông sản thế mạnh giúp nông dân Tuyên Quang thoát nghèo, làm giàu. |
Nhưng trong gian khó, những người tâm huyết với đất và cây chè vẫn không ngừng trăn trở tìm hướng đi mới. Năm 2018, anh Nguyễn Mạnh Thắng – người con xa quê – quyết định trở về, cùng Bí thư chi bộ thôn Trịnh Viết Ngọc vận động bà con chuyển đổi cây chè theo hướng hữu cơ, liên kết sản xuất.
Từ đó, HTX Chè Ngân Sơn Trung Long ra đời, trở thành “cứ điểm” mới của phong trào khởi nghiệp nông nghiệp ở địa phương.
Hiện nay, với hơn 10 ha chè sản xuất hữu cơ và vùng liên kết mở rộng sang các xã lân cận, sản phẩm của HTX đã có chỗ đứng vững chắc trên thị trường trong nước, thậm chí xuất khẩu sang các nước Trung Đông.
Câu chuyện ở thôn Trung Long không chỉ là thành công của một sản phẩm nông nghiệp, mà còn là bài học về sức mạnh tập thể, về niềm tin và khát vọng thoát nghèo, làm giàu ngay trên chính mảnh đất quê hương.
Nếu chè Trung Long là biểu tượng cho sự hồi sinh của vùng đất khó, thì Hồng ngâm Xuân Vân (xã Xuân Vân) lại là minh chứng rõ rệt cho hướng đi bền vững khi gắn sản xuất với thương hiệu và thị trường.
Từ những vườn hồng trồng rải rác, manh mún, năm 2004, HTX Nông lâm nghiệp Xuân Vân được thành lập, quy tụ người dân cùng sản xuất theo chuỗi giá trị. HTX hướng dẫn kỹ thuật, cung ứng đầu vào, bao tiêu sản phẩm – giúp bà con yên tâm canh tác, đồng thời khẳng định vai trò “đầu tàu” trong quản lý chất lượng, xây dựng thương hiệu.
Nhờ đó, Hồng ngâm Xuân Vân nhanh chóng trở thành đặc sản trứ danh của Tuyên Quang. Năm 2018, sản phẩm được Cục Sở hữu trí tuệ cấp nhãn hiệu tập thể, đến năm 2023 được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh.
Công nghệ nhà màng mở lối làm giàu mới
Hiện xã Xuân Vân có hơn 65 ha hồng, năng suất 5 tấn/ha, tổng giá trị kinh tế đạt hơn 8 tỷ đồng/năm. Sản phẩm không chỉ tiêu thụ mạnh trong tỉnh mà còn có mặt ở các đô thị lớn như Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh và xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử.
“Mỗi năm có từ 1 – 2 tấn hồng được tiêu thụ qua hệ thống EcoFood. Nông dân chúng tôi giờ đã biết cách kinh doanh online, chủ động về đầu ra, từ đó dần thoát nghèo, vươn lên khá giả”, anh Triệu Văn Tuyển, Giám đốc HTX, chia sẻ.
Không chỉ có những cây trồng truyền thống, nhiều HTX ở Tuyên Quang đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ cao để nâng giá trị nông sản. HTX Nông, lâm nghiệp Kim Bình (xã Kim Bình) là ví dụ điển hình.
Với diện tích nhà màng hơn 2.700 m², HTX đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt, điều khiển nhiệt độ, độ ẩm tự động, tạo điều kiện lý tưởng để trồng các giống dưa cao cấp như Kim hoàng hậu, dưa sữa, Ichiba.
 |
|
HTX là một trong những điểm tựa giúp nông dân Tuyên Quang thoát nghèo. |
Chỉ với quy mô nhỏ, mỗi năm HTX sản xuất khoảng 25 tấn dưa chất lượng cao, thu về gần 1 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương. Theo Giám đốc Cao Văn Phúc, mô hình nhà màng giúp “đưa nông dân ra khỏi phụ thuộc thời tiết”, giảm sâu bệnh tới 40%, đồng thời tăng giá trị sản phẩm 30 – 40% so với trồng truyền thống.
Hiện toàn tỉnh có hơn 3.900 ha cây trồng được sản xuất theo tiêu chuẩn nông nghiệp hiện đại, trong đó nhiều HTX đã ứng dụng chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, bán hàng qua Lazada, Shopee, Tiki và các sàn nông sản chuyên biệt.
Sự thay đổi này không chỉ giúp nông sản Tuyên Quang vươn xa mà còn giúp người dân chủ động trong tiêu thụ, giảm phụ thuộc thương lái – một bước tiến quan trọng trong công cuộc xóa đói giảm nghèo bằng chuyển đổi số nông nghiệp.
Hướng tới tương lai xanh và bền vững
Nói đến thành công trong xóa đói giảm nghèo ở vùng cao Tuyên Quang, không thể không kể đến HTX Lanh trắng Sà Phìn là điểm sáng trong việc khôi phục và phát huy nghề truyền thống của đồng bào dân tộc Mông.
Sáng lập bởi chị Vàng Thị Cầu, người phụ nữ Mông đầy tâm huyết, HTX không chỉ giúp bảo tồn nghề dệt lanh mà còn mở hướng tạo việc làm cho phụ nữ vùng cao – những người từng không có thu nhập ổn định.
Ban đầu, chị Cầu phải mang sản phẩm đi khắp nơi giới thiệu, kết nối với doanh nghiệp may mặc, tham gia hội chợ trong và ngoài tỉnh. Nhờ kiên trì, sản phẩm lanh trắng được nhiều du khách, đặc biệt là khách châu Âu, yêu thích vì sự tinh xảo và đậm đà bản sắc văn hóa. Từ đó, HTX dần phát triển, đào tạo thêm nhiều thành viên – chủ yếu là phụ nữ và thanh niên dân tộc Mông.
Đến nay, HTX đã tạo việc làm cho hàng chục lao động, với thu nhập bình quân 4 – 6 triệu đồng/người/tháng. Sản phẩm lanh trắng của HTX hiện được xuất khẩu sang châu Âu, Nhật Bản, Lào, Thái Lan, đồng thời có mặt tại các khu du lịch, resort trong nước.
Năm 2019, nghề dệt lanh của người Mông đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia – một niềm tự hào không chỉ của Sà Phìn mà của cả tỉnh Tuyên Quang.
“Chúng tôi không chỉ dệt vải, mà đang dệt nên tương lai cho phụ nữ Mông”, chị Cầu xúc động nói. Mỗi tấm vải lanh trắng không chỉ là sản phẩm kinh tế, mà còn là câu chuyện văn hóa, là minh chứng cho sức sống mạnh mẽ của đồng bào vùng cao trong công cuộc giảm nghèo bền vững.
Đằng sau những mô hình HTX thành công là sự đồng hành, hỗ trợ tích cực của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Tuyên Quang. Từ các chương trình đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, xúc tiến thương mại, đến việc ứng dụng công nghệ số, đăng ký nhãn hiệu tập thể, chứng nhận OCOP, tất cả đều góp phần đưa HTX của tỉnh phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả.
Liên minh HTX Việt Nam cũng đã triển khai nhiều chương trình kết nối tiêu thụ sản phẩm, đưa nông sản của các HTX Tuyên Quang tham gia hội chợ toàn quốc, gian hàng trực tuyến trên sàn Postmart, Voso, Shopee… Các HTX trẻ như Kim Bình hay Trung Long đều được hỗ trợ chuyển giao khoa học công nghệ, hướng dẫn xây dựng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp xanh, phù hợp với điều kiện địa phương.
Tuyên Quang hôm nay không chỉ nổi tiếng với những cánh rừng xanh ngút ngàn mà còn là “vùng sáng” trong phong trào phát triển kinh tế hợp tác và xóa đói giảm nghèo bền vững.
Các HTX đã và đang tiếp cận mô hình VAC tuần hoàn – tận dụng phụ phẩm chăn nuôi, xử lý nước thải để nuôi cá, sản xuất phân bón hữu cơ. Những mô hình này không chỉ tiết kiệm chi phí, bảo vệ môi trường mà còn giúp người dân tăng thu nhập, thoát nghèo một cách bền vững.
Từ vùng chè Trung Long đến dải lanh trắng Sà Phìn, từ vườn hồng Xuân Vân đến những dưa vàng Kim Bình – mỗi HTX là một “mắt xích” trong chuỗi nỗ lực xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế nông thôn của Tuyên Quang.
Nam Phong
