Lượng chất thải sinh hoạt (CTSH) tại các đô thị ở nước ta đang có xu thế phát sinh ngày càng tăng, tính trung bình mỗi năm tăng khoảng 10%. Trong đó, các đô thị loại III trở lên và một số đô thị loại IV là các trung tâm văn hóa, xã hội, kinh tế của các tỉnh thành trên cả nước, lên đến 6,5 triệu tấn/năm.
Giải bài toán chôn hay đốt?
Từ chỉ đạo của Chính phủ, nhiều nhà đầu tư đã lập các dự án xây dựng nhà máy xử lý rác với các công nghệ khác nhau. Nhưng đa phần, các dự án đó đã không được triển khai hoặc triển khai không hiệu quả. Do vậy, đến nay phần lớn rác thải vẫn tiếp tục được xử lý bằng một công nghệ duy nhất là chôn lấp.
Gần đây, sự việc liên quan đến việc tìm nhà đầu tư cho Dự án xử lý rác thải ở khu Đông Nam, Đông Sơn, Thanh Hóa, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ra văn bản giao Sở KH&ĐT tỉnh nghiên cứu, tham mưu các phương án mà các nhà đầu tư gửi đến. Trong số đó, có dự án xử lý CTSH bằng công nghệ đốt để sản xuất ra năng lượng điện của công ty TNHH Everbright International Limited (EBI), đã không được Sở KHĐT chấp thuận.
Theo các nhà chuyên môn, phương pháp này sử dụng công nghệ mới, đó là ủ phân, hủy rác hoặc đốt tạo khí metan. Lượng khí thu được sau khi cho chạy qua hệ thống xử lý, được dẫn vào chạy 3 máy phát điện. Đây là phương pháp tối ưu, vừa khống chế được tình trạng ô nhiễm môi trường, vừa giảm tải được tình trạng thiếu điện nghiêm trọng hiện nay.
Một góc bãi rác Đông Nam, Đông Sơn, Thanh Hóa
Trao đổi với Thời báo Kinh Doanh, ông Lưu Trọng Quang - Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Thanh Hóa, cho biết các khu rác thải ở Thanh Hóa hiện nay chủ yếu vẫn xử lý thủ công. Trong khi đó, lượng RTSH thải ra môi trường rất lớn. Như bãi rác Đông Nam, mỗi ngày phải tiếp nhận khoảng 300 tấn rác thải, việc xử lý theo hình thức chôn lấp đã lạc hậu là không xuể, đang gây ô nhiễm trầm trọng cho những khu vực lân cận.
Thanh Hóa phương pháp xử lý bãi rác Đông Nam, mặc dù được các chuyên gia trong ngành môi trường tư vấn, nhưng Sở KH&ĐT tỉnh vẫn tham mưu lựa chọn công nghệ tái chế và chôn lấp. Bởi vậy, đến nay, bãi rác này ngày càng khổng lồ, khiến 57ha đất nông nghiệp bị bỏ hoang do ô nhiễm môi trường.
Vừa xử lý rác, vừa bán được điện
Trước thực trạng trên, Bộ TN&MT cho biết, hiện nay, việc xác định địa điểm bãi chôn lấp khó khăn, không bảo đảm môi trường và không tận dụng được nguồn tài nguyên từ rác thải. Việc áp dụng các công nghệ mới hạn chế chôn lấp chất thải rắn nhằm tiết kiệm quỹ đất, bảo đảm môi trường và tận dụng nguồn tài nguyên từ rác thải là cấp bách sẽ được ưu tiên hàng đầu.
Các chuyên gia môi trường nhận định, trước hết, các công nghệ xử lý phải phù hợp với đối tượng xử lý. CTSH ở nước ta có thành phần đa tái chế trực tiếp khá thấp, trong khi hàm lượng hữu cơ lên đến hơn 75% và độ ẩm rất cao, nhất là vào mùa mưa, đây là thành phần có khả năng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Mặt khác, cũng cần hiểu rác là nguồn tài nguyên (thứ cấp) với các thành phần, tính chất đặc thù và có một giá trị nhất định. Do đó, rác phải được xem xét, sử dụng một cách hợp lý như các tài nguyên khác.
Hiện nay, có hai công nghệ hiện đại trong việc xử lý RTSH thành nguồn điện năng là ủ khí ga và đốt sinh điện. Hai phương pháp này đều được Chính phủ khuyến khích ưu tiên thực hiện.
Theo đó, nguồn điện tận thu khí gas ở bãi rác để phát điện là 1.532 đồng/kWh, tăng gần gấp đôi so với trước. Còn đối với các dự án phát điện đốt rác trực tiếp, giá mua điện ở mức cao hơn: 2.114 đồng/kWh - như một biện pháp khuyến khích xử lý rác triệt để.
PGs.Ts. Phùng Chí Sỹ - Tổng thư ký Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, cho biết ngoài quy định cụ thể về giá mua điện, Chính phủ còn quy định nhiều cơ chế hỗ trợ phát triển dự án phát điện sử dụng rác thải.
Cụ thể, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (hoặc đơn vị thành viên được ủy quyền) có trách nhiệm mua toàn bộ điện năng được sản xuất từ các nhà máy phát điện sử dụng rác thải. Thời hạn hợp đồng đến 20 năm, sau đó có thể gia hạn hoặc ký hợp đồng mới...
Cũng theo quy định của Chính phủ, dự án phát điện sử dụng rác thải được miễn thuế NK đối với hàng hóa NK để tạo tài sản cố định cho dự án; miễn, giảm thuế TNDN, được thực hiện như đối với dự án thuộc lĩnh vực ưu đãi đầu tư; các ưu đãi về đất đai cũng được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất.
Thanh Hoa