Nếu Nghị quyết 68 khuyến khích tinh thần khởi nghiệp của khu vực tư nhân, thì Nghị quyết 57 lại trao cho HTX và nông dân Việt Nam “chìa khóa công nghệ” để mở ra cánh cửa mới, nơi giá trị tri thức và sáng tạo trở thành nguồn lực sản xuất hàng đầu, sánh ngang với đất đai và lao động.
Chuyện đổi mới sáng tạo trong lòng HTX
Trong tinh thần đó, HTX không chỉ là “người sản xuất” mà còn là chủ thể sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ vào mọi khâu, từ sản xuất, chế biến, truy xuất nguồn gốc đến thương mại điện tử và quản trị số. Đây chính là sự cụ thể hóa sinh động nhất của tinh thần “chuyển đổi số toàn dân, đổi mới sáng tạo toàn xã hội” mà Nghị quyết 57 hướng đến.
Ở Phú Thọ, trước đây là Vĩnh Phúc có HTX Nấm Tam Đảo do anh Nguyễn Quốc Huy làm Giám đốc đã trở thành biểu tượng của tinh thần đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp. Từ một cơ sở nhỏ sản xuất nấm ăn, nấm dược liệu, HTX này đã nghiên cứu, nuôi cấy thành công chủng nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris, sản phẩm có giá trị cao trong y học và thị trường tiêu dùng.
 |
|
HTX kỳ vọng sẽ có nhiều chính sách hỗ trợ hơn trong chuyển đổi số. |
Không dừng lại ở đó, anh Huy cùng các cộng sự đã sáng tạo ra sản phẩm nano đông trùng hạ thảo Tam Đảo, đề xuất nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh nhằm hoàn thiện công nghệ sản xuất và đánh giá hoạt tính sinh học của sản phẩm. Đây là minh chứng rõ ràng rằng người nông dân và HTX hoàn toàn có thể trở thành “nhà sáng chế” nếu được trao cơ hội và hỗ trợ đúng cách.
Tuy nhiên, câu chuyện của anh Huy cũng phơi bày nút thắt thể chế trong hành trình hiện thực hóa sáng kiến. Theo quy trình hiện hành, khi nông dân hay HTX đề xuất đề tài nghiên cứu, tên sáng kiến buộc phải đăng tải công khai để “tuyển chọn đơn vị thực hiện”.
Những yêu cầu trên, về pháp lý, là đúng quy trình, nhưng trên thực tế lại khiến người sáng tạo đối diện nguy cơ “mất” chính sáng kiến, sản phẩm của trí tuệ và công sức lao động của bản thân.
“Đã là sáng kiến từ thực tiễn sản xuất, thì nó phải gắn với người sáng tạo, mang lại lợi ích cho đơn vị sáng tạo. Việc công khai ý tưởng sáng tạo rồi để một đơn vị khác đăng ký thực hiện đôi khi khiến nông dân nản lòng”, anh Huy chia sẻ tại một hội thảo về nông nghiệp công nghệ cao mới đây.
Kỳ vọng Nghị quyết “mở đường”
Chính từ những bất cập như vậy, Nghị quyết 57 được kỳ vọng sẽ tháo gỡ “rào cản thể chế”, tạo cơ chế linh hoạt hơn để nông dân, HTX có thể trực tiếp thực hiện và thương mại hóa sáng kiến của mình. Khi tư duy sáng tạo được bảo hộ, người nông dân sẽ thực sự trở thành “chủ thể đổi mới”, chứ không chỉ là “người thực hiện”.
Riêng vị đại diện HTX Nấm Tam Đảo kỳ vọng Nghị quyết 57 sẽ tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi để nông dân được công nhận là nhà sáng tạo, được bảo vệ quyền lợi trong nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm.
Cũng mang nhiều kỳ vọng từ tinh thần đổi mới sáng tạo của Nghị quyết 57, ở Cà Mau, HTX nông nghiệp tổng hợp Ba Đình đang cho thấy một hướng đi đầy thông minh, quyết đoán trong chuyển đổi số để phát triển bền vững.
Cụ thể, HTX đã mạnh dạn ứng dụng phần mềm FaceFarm theo dõi quy trình sản xuất, WACA để quản lý tài chính, triển khai hóa đơn điện tử, chữ ký số, thanh toán ngân hàng số, đồng thời sử dụng máy bay không người lái để gieo sạ, bón phân, phun thuốc, giúp giảm tới 12% chi phí sản xuất mỗi vụ.
Bước vào không gian số, HTX Ba Đình còn đưa sản phẩm lên TikTok, Facebook, Zalo, sàn thương mại điện tử – nơi những bao gạo, hũ tôm khô, chai mật ong mang thương hiệu HTX được biết đến rộng rãi hơn bao giờ hết. Sản lượng tiêu thụ tăng 20–30% chỉ sau một năm.
 |
|
Chuyển đổi số đang đi sâu hơn vào hoạt động của các HTX, mang lại hiệu quả cao. |
“Chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà là con đường tất yếu”, ông Nông Văn Thạch, Chủ tịch HĐQT HTX Ba Đình nói. Khẳng định của vị đại diện HTX phản chiếu chính xác tinh thần mà Nghị quyết 57 đang truyền tải, đổi mới sáng tạo là sức mạnh sống còn, là con đường để HTX tồn tại, thích ứng và phát triển trong thời đại số.
Đại diện HTX Ba Đình cũng kỳ vọng trên tinh thần của Nghị định 57, HTX sẽ có thêm nguồn lực hỗ trợ hạ tầng và nhân lực cho chuyển đổi số, giúp nông dân vùng sâu vùng xa tiếp cận công nghệ hiện đại.
Hướng đến tương lai HTX số
Mặc dù Nghị quyết 57 mang lại luồng gió mới, thực tế cho thấy việc hiện thực hóa tầm nhìn ấy vào khu vực HTX vẫn đối mặt với nhiều rào cản cơ chế và hạ tầng.
Trước hết, thiếu nguồn lực tài chính và nhân lực chất lượng cao là điểm nghẽn lớn nhất. Phần lớn HTX hiện nay có quy mô nhỏ, vốn ít, trình độ cán bộ hạn chế, khó tiếp cận các chương trình hỗ trợ khoa học – công nghệ. Nhiều HTX chưa đủ năng lực lập hồ sơ, triển khai đề tài nghiên cứu hay đầu tư hạ tầng số.
Thứ hai, các thủ tục hành chính về khoa học – công nghệ còn phức tạp, chưa phù hợp với đặc thù của nông dân và HTX. Việc đấu thầu, tuyển chọn đơn vị nghiên cứu khiến sáng kiến của người sản xuất bị “treo” hoặc rơi vào tay đơn vị khác, làm thui chột động lực sáng tạo.
Thứ ba, thiếu cơ chế bảo hộ sáng kiến và chia sẻ lợi ích khiến nhiều nông dân, HTX ngần ngại khi đăng ký đề tài. Khi sản phẩm trí tuệ không được bảo vệ đầy đủ, sáng tạo sẽ bị kìm hãm.
Cuối cùng, chuyển đổi số trong HTX vẫn chủ yếu ở “bề nổi” – như bán hàng online, quảng bá sản phẩm – trong khi các khâu cốt lõi như quản trị số, phân tích dữ liệu, truy xuất nguồn gốc, sản xuất thông minh... vẫn còn xa vời vì thiếu nền tảng kỹ thuật và nhân lực số.
Trước những khó khăn đặt ra, Nghị quyết 57 không chỉ là văn kiện chính trị mà còn là cam kết hành động của Đảng trong việc “giải phóng sức sáng tạo” của toàn xã hội, trong đó có khu vực kinh tế tập thể, HTX.
Với tinh thần “khoa học – công nghệ là quốc sách hàng đầu”, nghị quyết này mở ra ba hướng đi lớn cho các HTX.
Đầu tiên là thúc đẩy cơ chế đặc thù cho sáng kiến cơ sở. Nghị quyết 57 yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý để người dân, HTX có thể trực tiếp thực hiện đề tài nghiên cứu, được hỗ trợ kinh phí, được công nhận kết quả và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Đây là yếu tố then chốt giúp các sáng kiến “từ đồng ruộng” có cơ hội trở thành sản phẩm khoa học thực thụ.
Thứ hai là ưu tiên đầu tư hạ tầng và nền tảng số cho khu vực nông thôn, HTX. Chuyển đổi số không thể chỉ dừng ở lý thuyết. Cần có đầu tư thực chất cho hệ thống mạng, phần mềm quản lý, nền tảng truy xuất nguồn gốc và sàn giao dịch điện tử. Liên minh HTX Việt Nam đã tiên phong xây dựng “Chợ sản phẩm trực tuyến cho đồng bào vùng dân tộc thiểu số và miền núi”, nhưng quy mô này cần được nhân rộng toàn quốc.
Thứ ba là đào tạo và nâng cao năng lực số cho cán bộ, thành viên HTX. Con người là trung tâm của chuyển đổi số. Hàng nghìn khóa tập huấn, chương trình huấn luyện quản trị công nghệ, thương mại điện tử, truyền thông số cần được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương.
Thực tế, các HTX đều có chung mong muốn Nghị quyết 57 không chỉ dừng ở định hướng, mà phải biến thành hành động cụ thể, đi vào từng chính sách hỗ trợ, từng dự án thí điểm, từng chương trình đào tạo để thực sự khơi dậy sức mạnh của hàng triệu lao động nông thôn.
Và trên hết, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam được kỳ vọng sẽ là “cầu nối” giữa Nhà nước, doanh nghiệp và HTX, đưa tinh thần Nghị quyết 57 vào đời sống, giúp các HTX không chỉ “biết” mà còn “làm được”, “thành công nhờ công nghệ và đổi mới sáng tạo”.
Mỹ Chí
