Từ ngày 1/1/2025, Luật Đất đai (sửa đổi) chính thức có hiệu lực, được xem là bước ngoặt quan trọng để tháo gỡ những “nút thắt” tồn tại nhiều năm. Việc bỏ hạn điền, mở rộng quyền chuyển nhượng, cho thuê quyền sử dụng đất nông nghiệp và khuyến khích hình thành thị trường quyền sử dụng đất đang mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp Việt Nam. Luật mới kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý minh bạch hơn cho doanh nghiệp và HTX, khuyến khích tích tụ ruộng đất, đầu tư quy mô lớn, hướng tới sản xuất hàng hóa và nông nghiệp công nghệ cao.
Thực tế vẫn còn nhiều vướng mắc
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay cả nước có khoảng 50.000 doanh nghiệp và hơn 22.500 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, song việc thu hút đầu tư vào nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân do doanh nghiệp vẫn còn gặp nhiều trở ngại trong việc tiếp cận đất đai để tổ chức sản xuất.
Chia sẻ bên lề Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai” do Tạp chí Kinh Doanh (Vnbusiness) tổ chức tuần trước tại Hà Nội, bà Phùng Thị Xuân, phụ trách kinh doanh HTX Nông nghiệp và Sản xuất Khánh Lâm (xã Vật Lại, huyện Ba Vì, Hà Nội), cho biết: “HTX chúng tôi chuyên sản xuất dầu đậu nành, dầu lạc, dầu mè… nhưng gặp khó trong việc xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Trên địa bàn còn nhiều diện tích đất bãi ven sông chưa được khai thác hiệu quả, HTX muốn tận dụng quỹ đất này nhưng lại không rõ quy trình, thủ tục chuyển đổi hợp pháp ra sao.”
 |
|
Bà Phùng Thị Xuân - đại diện HTX Nông nghiệp và Sản xuất Khánh Lâm (xã Vật Lại, Thành phố Hà Nội) trao đổi với Vnbusiness về những khó khăn khi HTX tiếp cận chính sách đất đai. |
Bà Xuân bày tỏ mong muốn được các cấp, ngành hỗ trợ hướng dẫn cụ thể để HTX có thể hình thành vùng trồng chuyên canh, đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định, vừa nâng cao thu nhập cho nông dân, vừa sử dụng hiệu quả quỹ đất địa phương.
Tại HTX Sản xuất kinh doanh nông nghiệp Đoàn Kết (huyện Ứng Hòa, Hà Nội), bài toán tích tụ đất đai vẫn nan giải dù có sự hỗ trợ về vốn và hạ tầng. Nhiều hộ dân không còn canh tác nhưng cũng không muốn cho thuê vì lo mất đất. Trong khi đó, đất công ích lại phải đấu giá với giá cao, khiến HTX khó mở rộng diện tích.
Thực tế cho thấy, dù Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích tích tụ và tập trung đất nông nghiệp, song việc triển khai còn thiếu linh hoạt. Các quy định về thời hạn thuê đất, chuyển nhượng quyền sử dụng, hay cơ chế hỗ trợ tài chính cho HTX vẫn còn cứng nhắc, chưa đủ sức hấp dẫn để nông dân và HTX mạnh dạn tham gia.
Cùng gặp vướng mắc tương tự, bà Phạm Thị Lý, Giám đốc Liên hiệp HTX Nông nghiệp Hữu cơ và Dược liệu Việt Nam, nêu khó khăn mà đối tác của bà gặp phải trong việc thuê đất nông nghiệp ngắn hạn: “Chúng tôi đang triển khai truy xuất nguồn gốc cho nhiều chuỗi nhà hàng, thực phẩm sạch, trong đó có đơn vị cung cấp suất ăn (mỗi ngày họ cung cấp cả 100 ngàn suất ăn trên thị trường) và kiểm soát thực phẩm từ nguồn gốc chăn nuôi trồng trọt. Tuy nhiên, đất thuê ngắn hạn khiến doanh nghiệp không thể yên tâm đầu tư nhà xưởng, hạ tầng".
"Họ làm rất tốt, cung cấp suất ăn lớn như vậy nhưng đất đai lại chỉ được thuê với thời hạn một năm một lần. Với các chuỗi kinh doanh có hiệu quả tốt như vậy, liệu rằng họ có được hỗ trợ thuê đất, trả tiền đất lâu dài không, hoặc nếu có các chính sách được áp dụng như thế nào?”... bà Lý chia sẻ.
Những câu chuyện trên cho thấy, dù Luật Đất đai (sửa đổi) đã tạo khuôn khổ pháp lý mới, nhưng quá trình triển khai vào thực tế vẫn còn nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ.
Thêm sức sống mới cho đất
Theo các chuyên gia, việc thực thi Luật Đất đai (sửa đổi) cần được đồng bộ với các chính sách hỗ trợ cụ thể. Các quy định về thời hạn thuê đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất hay cơ chế hỗ trợ tài chính cho HTX vẫn cần điều chỉnh linh hoạt hơn để khuyến khích người dân và HTX mạnh dạn đầu tư.
Một số địa phương như Đồng Tháp, Hải Phòng, Ninh Bình đã tiên phong triển khai mô hình “cánh đồng lớn”, tổ chức thuê, cho thuê đất tập trung qua HTX, giúp quản lý hiệu quả và tăng giá trị sản xuất. Đây là kinh nghiệm quý cần nhân rộng trên phạm vi cả nước.
Tại tỉnh Ninh Bình, HTX Nông nghiệp Hạ Vỹ (xã Vĩnh Trụ) là điển hình thành công khi khai thác đất nông nghiệp đa mục đích theo định hướng của Luật Đất đai 2024. Trên 72,16 ha đất màu, trong đó có 9 ha trồng ngô, 28 ha rau các loại và 35,16 ha cây trồng khác, HTX đã tổ chức 7,4 ha sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn và VietGAP (gồm 5 ha rau an toàn và 2,4 ha VietGAP). Mô hình này mang lại thu nhập bình quân 300-400 triệu đồng/hộ/năm, giúp nhiều thành viên thoát nghèo bền vững và hướng tới sản xuất nông nghiệp chất lượng cao.
Theo ông Lê Văn Bình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), những quy định mới của Luật Đất đai sẽ giúp người sử dụng đất phát huy tối đa tiềm năng và gia tăng giá trị trên cùng một đơn vị diện tích, hướng đến nông nghiệp xanh, tuần hoàn và thân thiện môi trường. Ông nhấn mạnh: “Chính sách đất đai mới không chỉ thúc đẩy hiệu quả sản xuất, mà còn góp phần bảo vệ môi trường, duy trì hệ sinh thái và giảm thủ tục hành chính cho người dân.”
Để tiếp tục tháo gỡ những rào cản về đất đai trong thực tế, ông Bình cho biết cơ quan này đang rà soát, sửa đổi và hoàn thiện các quy định nhằm phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, đảm bảo thống nhất trong triển khai và quản lý. Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng khẳng định, Bộ sẽ tiếp tục lắng nghe ý kiến từ địa phương, doanh nghiệp và người dân để kịp thời điều chỉnh những điểm nghẽn của chính sách đất đai, qua đó giúp phát huy tối đa hiệu quả nguồn lực đất đai.
Khi những rào cản trong chính sách và thủ tục được tháo gỡ, hàng triệu hộ nông dân và hàng chục nghìn HTX trên cả nước sẽ có thêm cơ hội đầu tư dài hạn, ứng dụng công nghệ, phát triển vùng nguyên liệu và nâng cao giá trị nông sản. Giấc mơ “làm giàu trên đất” không còn là khát vọng xa vời, mà đang dần trở thành hiện thực.
Hồng Hương
