Sau gần 3 năm triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018 - 2020, đã có 72% trong số hơn 6.000 sản phẩm OCOP trên toàn quốc tham gia chương trình được công nhận 3 sao trở lên (vượt 1,86 lần so với mục tiêu). Những con số đầy ấn tượng cho thấy sức lan tỏa của một chương trình quốc gia đang tác động mạnh mẽ đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn.
Dấu ấn OCOP trên đất khách
Đặc biệt, nhiều sản phẩm OCOP đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm; có mẫu mã, bao bì đa dạng và thân thiện với môi trường, phù hợp yêu cầu của thị trường. Một số doanh nghiệp, tập đoàn siêu thị lớn đã đặt hàng, ưu tiên các sản phẩm OCOP để đưa vào hệ thống phân phối, hiện đang được tiêu thụ ổn định.
Đặc biệt, nhiều sản phẩm OCOP được đổi mới, sáng tạo để nâng cao chất lượng, đã tiếp cận thị trường xuất khẩu như: miến dong Tài Hoan của tỉnh Bắc Kạn, cà phê Bích Thao của tỉnh Sơn La, đường thốt nốt Palmania của tỉnh An Giang…, hướng đến làm quà tặng sang trọng và có giá trị cao.
Sản phẩm OCOP cần phát triển dựa trên nhu cầu, thị hiếu người dùng trong và ngoài nước. |
Được thành lập năm 2018 với 14 thành viên, HTX Tài Hoan (thôn Chè Cọ, xã Côn Minh, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn) đã từng bước đưa sản phẩm miến dong tiêu thụ ở thị trường trong nước và xuất khẩu. Bà Nguyễn Thị Hoan, Giám đốc HTX Tài Hoan chia sẻ, trước đây là cơ sở sản xuất nhỏ lẻ với sản lượng khiêm tốn, năm 2018 tham gia Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao, năm 2020 đã vinh dự được công nhận sản phẩm OCOP tiềm năng 5 sao quốc gia, đến nay sản phẩm đã được tiêu thụ rộng rãi trên địa bàn cả nước.
Sản lượng miến dong của HTX hiện đạt 200 tấn, nguồn nguyên liệu được trồng tại 5 xã trên địa bàn huyện Na Rì với diện tích bao tiêu cho 360 hộ dân tộc thiểu số trồng dong riềng trong vùng khoảng 40 ha với sản lượng khoảng 2.400 tấn củ. Năm 2020, sản phẩm miến dong của HTX đã xuất khẩu sang Cộng hòa Séc với số lượng ban đầu khoảng 5,3 tấn, giá trị gần 15 nghìn USD.
Dù giá trị không phải là lớn nhưng bà Hoan nhìn nhận đây là tín hiệu đáng mừng cho sản phẩm OCOP 5 sao của Bắc Kạn vươn tới thị trường vốn được mệnh danh là khắt khe cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam sau nhiều nỗ lực tìm kiếm, hướng đến thị trường lớn. Để xuất được sang đó phải qua rất nhiều khâu kiểm định, sản phẩm của HTX Tài Hoan đã vượt qua được các vòng kiểm định chất lượng.
Để phát triển trong thời gian tới, đại diện HTX Tài Hoan đề nghị Bộ NN&PTNT, UBND tỉnh Bắc Kạn tiếp tục quan tâm hỗ trợ HTX nâng cao năng lực sản xuất, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm… nhằm gia tăng chuỗi giá trị sản phẩm cây dong riềng tỉnh Bắc Kạn, đồng thời để giải quyết việc làm nâng cao thu nhập của người dân, đồng bào dân tộc thiểu số.
Sau gần 5 năm khởi nghiệp, Mắm Lê Gia có mặt trên các siêu thị hệ thống lớn trên toàn quốc, đặc biệt đã xuất khẩu đến thị trường khó tính như Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản và Hàn Quốc. Ông Lê Anh, CEO Công ty TNHH Lê Gia cho rằng, để vươn ra biển lớn, cần làm thật tốt trên sân nhà, để cất cánh vươn cao cần phải tập bay từ những bước nhỏ đầu tiên.
Ông Lê Anh lấy ví dụ về kinh nghiệm xuất khẩu mắm tôm đi ra thế giới để minh chứng cho nhu cầu thị trường quyết định đến sản xuất. Theo đó, mắm Lê Gia đã thay đổi phương pháp sản xuất theo thị hiếu để tạo ra món mắm tép - ruốc ngâm- mắm tôm loãng cho người Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)...
Nhìn vào nhu cầu để làm sản phẩm
Cụ thể, CEO Công ty TNHH Lê Gia nhấn mạnh cần tập trung vào sản phẩm. Trong Chương trình OCOP, Nhà nước đóng vai trò tạo ra “sân chơi” bằng cách ban hành các cơ chế chính sách hợp lý để hỗ trợ phát triển còn chủ thể đóng vai trò chính trong sân chơi này. Chủ thể phải tự quyết định lựa chọn và phát triển các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh và năng lực lõi của mình.
Lễ công bố Hệ thống quản lý và giám sát sản phẩm OCOP quốc gia. |
Đồng thời, phải làm sao để các sản phẩm đó có chất lượng tốt nhất theo đúng quy chuẩn đáp ứng nhu cầu của thị trường. Chất lượng sản phẩm chính là yếu tố quyết định sự thành công bền vững của sản phẩm và chương trình. Khi các nguồn lực chưa đủ thì cái duy nhất cần tập trung là tập trung để phát triển sản phẩm một cách tốt nhất. Có được sản phẩm tốt, phù hợp với phân khúc khách hàng là nền móng vững chắc để đi xa.
Mặt khác, ông Lê Anh cũng cho rằng thị trường là thước đo, là mệnh lệnh điều khiển sản xuất. Nhu cầu của thị trường là căn cứ để thiết kế sản phẩm.
Là địa phương đầu tiên phát triển sản phẩm OCOP, đến nay Quảng Ninh đã phát triển 449 sản phẩm và 175 tổ chức, tạo giá trị doanh thu từ chương trình OCOP đạt 400-500 tỷ đồng/năm. Để phát triển, lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các Bộ, ngành chú trọng việc hướng dẫn, lồng ghép tốt các chủ trương chính sách, tạo thành cơ chế đồng bộ riêng về Chương trình OCOP, nhằm tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, HTX, tổ hợp tác phát triển, tiếp cận và thụ hưởng được các chính sách một cách thuận lợi nhất.
Bên cạnh đó, cần tăng cường tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại tầm quốc gia, quốc tế để các đơn vị tham gia chương trình có điều kiện thuận lợi giới thiệu sản phẩm, tiếp cận thị trường, liên kết hợp tác sản xuất và tiêu thụ sản phẩm OCOP.
Về định hướng của Chính phủ, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đề nghị tập trung đầu tư phát triển 6 nhóm sản phẩm đã được xác định, trong đó lưu ý những sản phẩm có lợi thế, đặc trưng của địa phương, gắn với yếu tố văn hóa, con người ở mỗi khu vực, vùng miền, dân tộc để phục vụ phát triển kinh tế du lịch.
Trong quá trình triển khai, Phó Thủ tướng lưu ý: "Không được làm theo phong trào, phải làm theo quy luật cung cầu; trong đó gắn với nhu cầu cả trong nước, khu vực và quốc tế, gắn với phát huy lợi thế, tiềm năng, văn hóa của từng địa phương".
Bên cạnh đó, lãnh đạo Chính phủ yêu cầu chú trọng phát triển các loại hình tổ chức kinh tế tham gia Chương trình OCOP. Trong đó, cần ưu tiên hỗ trợ một cách thực chất hơn đặc biệt là các HTX, doanh nghiệp, phát huy vai trò đầu tàu trong các chuỗi giá trị sản phẩm OCOP. Đồng thời, có chính sách để ưu tiên vốn, đất đai, hỗ trợ thúc đẩy việc ứng dụng khoa học công nghệ để phát triển sản xuất ở các tổ chức kinh tế OCOP.
"Cần tập trung các giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, thúc đẩy chế biến, chế biến sâu, liên kết và gắn với vùng nguyên liệu địa phương để hình thành các chuỗi giá trị hoàn chỉnh, sản phẩm OCOP đặc sắc, có giá trị cao. Đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, quảng bá một cách bài bản, đồng bộ và thường xuyên, tăng cường quản lý giám sát sản phẩm OCOP, xây dựng thương hiệu OCOP quốc gia làm cơ sở để đẩy mạnh thị trường và tiếp cận thị trường quốc tế", Phó Thủ tướng đề nghị.
Đến 2025, phấn đấu có ít nhất 10.000 sản phẩm OCOP được công nhận từ 3 sao Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2021-2025 đặt mục tiêu đến năm 2025, phấn đấu có ít nhất 10.000 sản phẩm OCOP được công nhận đạt chuẩn từ 3 sao trở lên, trong đó có ít nhất 3% sản phẩm OCOP đạt 5 sao. Cụ thể, Chương trình đặt mục tiêu phấn đấu ít nhất có 40% chủ thể OCOP là hợp tác xã và 30% chủ thể là các doanh nghiệp vừa và nhỏ; Có ít nhất 30% các chủ thể OCOP xây dựng được chuỗi giá trị khép kín, gắn với vùng nguyên liệu ổn định; Có ít nhất 50% số làng nghề nông thôn có sản phẩm OCOP, góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống của các địa phương; Tỷ lệ lao động được đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ làm việc tại các chủ thể OCOP đạt tối thiểu 20%. Bộ NN&PTNT đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương xây dựng Đề án Chương trình Mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2021-2025, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; và xây dựng văn bản hướng dẫn cơ chế chính sách hỗ trợ triển khai chương trình. Đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép tiếp tục triển khai Chương trình tín dụng chính sách xã hội hỗ trợ phát triển sản xuất và mở rộng đối tượng cho vay để phát triển ngành nghề nông thôn, đặc biệt là phát triển Chương trình OCOP trên địa bàn đặc biệt khó khăn. Căn cứ kết quả thực hiện Chương trình giai đoạn 2018-2020, các địa phương cần xác định đây là Chương trình phát triển kinh tế nông thôn, chỉ đạo các sở, ngành tổ chức rà soát, nghiên cứu và xây dựng Đề án/Kế hoạch Chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025 để tập trung các giải pháp, phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của địa phương về nguyên liệu, lao động và ngành nghề truyền thống nông thôn. Để phát triển sản phẩm OCOP, Bộ NN&PTNT đã công bố Hệ thống quản lý và giám sát sản phẩm OCOP quốc gia Website: http/ocopvietnam.gov.vn. |
Nhật Linh