Nhân dịp Xuân Canh Tý 2020, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường đã có những chia sẻ với Thời báo Kinh Doanh về những giải pháp giúp cho nền nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, người nông dân có cuộc sống ấm no, không còn lâm tình cảnh "được mùa, mất giá".
 |
|
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường |
2019 được nhận định là một năm tương đối khó khăn. Vậy, ngành nông nghiệp đã vượt khó và đạt được kết quả như thế nào, thưa Bộ trưởng?
Ngay cuối năm 2018, chúng tôi nhận định 2019 là năm khó khăn. Trong đó, có 3 khó khăn chính. Thứ nhất, tình hình xuất khẩu (XK) nông sản cực kỳ khó khăn do chiến tranh thương mại, xu hướng bảo hộ mậu dịch tự do. Thứ hai, tác động của biến đổi khí hậu tiếp tục cực đoan, tình hình dịch bệnh nghiêm trọng như hoành hành của dịch tả lợn châu Phi. Thứ ba, tái cơ cấu nông nghiệp đi được bước dài nhưng tỷ lệ sản xuất nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ trọng cơ bản, từ đó đe dọa tới an toàn sản phẩm, giảm sức cạnh tranh trong việc thực hiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn.
Mặc dù vậy, với sự cố gắng vượt bậc của cả hệ thống chính trị, đồng sức và đồng lòng của các thành phần kinh tế từ doanh nghiệp (DN), HTX tới bà con nông dân, năm 2019, ngành nông nghiệp đã đạt được những kết quả khả quan tích cực như tăng trưởng GDP đạt mốc trên 2% so với năm 2018; XK nông sản đạt 41,3 tỷ USD - là kết quả cao nhất từ trước đến nay trong bối cảnh XK nông sản khó khăn, nông thôn mới hoàn thành 54% số xã (4.800 xã), che phủ rừng đạt 41,85%. Đây có thể nói là những kết quả rất tích cực, nhất là trong hoàn cảnh khó khăn như vậy.
Theo Bộ trưởng, động lực nào đã khiến nông nghiệp vượt khó và đạt được những thành quả trên?
Có thể nói chưa bao giờ nông nghiệp Việt Nam nhận được sự quan tâm đầy đủ của Chính phủ, của Quốc hội, cả hệ thống chính trị từ trung ương tới địa phương, cũng như các thành phần kinh tế như DN cho đến người dân như bây giờ.
Tôi có thể dẫn chứng về những câu chuyện như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng; Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc; Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đi thăm các nước đều quảng bá về nông sản Việt Nam. Sự quan tâm không chỉ bằng chủ trương mà còn là chính sách.
Bên cạnh đó, Chính phủ quan tâm tới các thành phần kinh tế đầu tư vào nông nghiệp, trong vòng 3 năm qua, số DN đầu tư vào nông nghiệp tăng gấp 3 lần, người nông dân Việt Nam ở mọi vùng miền cũng rất sáng tạo luôn tìm tòi những cách làm mới... Điều này tạo nên sức mạnh tổng thể, thể hiện rõ nét nhất là nông nghiệp Việt Nam đang phát triển ở quy mô lớn, sâu rộng, tái cơ cấu ngày một rõ nét trên từng trục sản phẩm như nhóm sản phẩm quốc gia, nhóm sản phẩm chủ lực cấp tỉnh và nhóm sản phẩm là đặc sản địa phương theo mô hình "Mỗi xã một sản phẩm".
Trong những năm vừa qua, số lượng DN đầu tư vào nông nghiệp rất đông đảo. Liệu rằng ngành nông nghiệp có còn tiềm năng cho những DN mới muốn đầu tư vào không, thưa Bộ trưởng?
Sau hơn 30 năm đổi mới, hiện Việt Nam đang có trên 700 nghìn DN, có một bộ phận DN nông nghiệp có đủ tầm lực quản trị, đủ tầm vóc tài chính, đủ khát vọng giải quyết những vấn đề khó nhất của ngành nông nghiệp.
Hiện, kim ngạch XK nông sản đạt trên 40 tỷ USD, XK tới 185 quốc gia nhưng phải khẳng định dư địa còn lớn (thương mại toàn cầu của ngành thực phẩm là hơn 2.000 tỷ USD, giá trị để gia tăng từ khâu chế biến, khâu thương mại còn nhiều).
Thực tế cũng phải thẳng thắn thừa nhận con số 40 tỷ USD mà Việt Nam đem về vẫn chủ yếu là XK thô, nếu làm tốt khâu chế biến, khâu thương mại thì giá trị thu về rất lớn. Ví dụ, ngành cà phê một năm XK 3,4-3,5 tỷ USD nhưng chế biến chỉ 11%, 89% còn lại chính là dư địa... Nhìn chung, rõ ràng khu vực nông nghiệp còn nhiều tiềm năng lợi thế, có nhiều lợi nhuận.
Bản thân các DN cũng đã nhìn thấy những lợi thế trên. Đặc biệt, nếu DN làm tốt, đẩy mạnh chế biến, liên kết chuỗi chắc chắn sẽ tìm ra đư địa để tăng trưởng nhanh.
Cùng với đó, các chủ trương chính sách đã đủ lực, đủ sức kêu gọi DN đầu tư vào nông nghiệp. Trong 3 năm qua, tất cả các hội nghị xúc tiến đầu tư ở các tỉnh đều có chương trình thu hút DN đầu tư vào nông nghiệp, kể cả Tp.HCM, hiện GDP nông nghiệp chỉ còn 0,6% nhưng vẫn muốn thu hút DN vào cùng với bà con nông dân để xây dựng nền nông nghiệp mới.
Con số kỳ vọng năm 2020 của ngành nông nghiệp là gì? Làm thế nào để ngành hiện thực hóa được các mục tiêu, đặc biệt là giảm tình trạng "được mùa mất giá", thưa Bộ trưởng?
Năm 2020, ngành nông nghiệp có khát vọng cao hơn, đó là kim ngạch XK đạt mục tiêu 41,5 - 42 tỷ USD. Ngành sẽ bàn và giao nhiệm vụ cho các đơn vị, các địa phương thực hiện để đạt được mục tiêu trên.
Tuy vậy, ngành cũng nhận định rõ năm 2020 tiếp tục là năm khó khăn: tác động của biến đổi khí hậu, dịch tả lợn châu Phi tuy xuống đáy nhưng chưa phải an toàn, thị trường nông sản khó khăn do các quốc gia đều muốn phát triển nông sản tại chỗ cho nước họ trong khi xu hướng bảo hộ leo thang...
Do vậy, trong thời gian tới, ngành sẽ đẩy mạnh khái niệm kinh tế nông thôn rộng hơn, chứ không còn là kinh tế nông nghiệp. Theo đó, bất kỳ địa phương nào từ cấp xã, huyện, tỉnh dù đối mặt biến đổi khí hậu nhưng nếu suy nghĩ cặn kẽ chắc chắn sẽ tìm được lợi thế chuyên biệt, không có vùng miền nào là không có lợi thế chuyên biệt, miễn là biết tập trung, khai thác nghiên cứu, dân chủ để người dân chọn hướng đi. Điều này sẽ giúp chúng ta xác định cơ cấu nhóm nông sản phù hợp, xác định được nhu cầu thị trường.
Đặc biệt, 3 trục sản phẩm: nhóm sản phẩm quốc gia, nhóm sản phẩm chủ lực cấp tỉnh và nhóm sản phẩm là đặc sản địa phương theo mô hình "Mỗi xã một sản phẩm" đều phải coi khoa học công nghệ là giải pháp then chốt. Có như vậy, sản phẩm nông nghiệp Việt Nam mới có giá thành phù hợp, chất lượng tốt nhất, nền quản trị tốt để đưa sản phẩm từ nơi sản xuất đến người tiêu dùng một cách nhanh nhất, hợp lý nhất.
Đồng thời, ngành nông nghiệp phải tổ chức sản xuất chuỗi, khép kín từ khâu tổ chức nguyên liệu, chế biến tới thị trường. Các sản phẩm không thể thoát khỏi chu trình đó, mà trong chuỗi này, DN, HTX là hạt nhân trong sự liên kết để "các nhà cùng xúm vào".
Như vậy, chúng ta mới có được nhóm sản phẩm phù hợp đặc thù vùng miền, nhóm sản phẩm thị trường đang cần và nhóm sản phẩm áp dụng khoa học công nghệ, cụ thể là công nghệ 4.0 để cho ra sản phẩm đủ sức cạnh tranh với các nước trên thế giới.
Lê Thúy (thực hiện)
