Tại phiên thảo luận tổ về kết quả thực hiện kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 và dự kiến kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025, các đại biểu cũng thừa nhận các dự án đầu tư công bị chia nhỏ, manh mún, còn tình trạng kéo dài, đội vốn, chậm tiến độ gây lãng phí, hao hụt nguồn lực đất nước.
Lãng phí đầu tư công không chỉ xảy ra ở các dự án lớn, dự án tầm quốc gia, mà xuất hiện trong cả những dự án của các bộ ngành, thậm chí cơ quan công sở nhà nước. |
Báo cáo của Chính phủ và thẩm tra của Ủy ban Tài chính ngân sách thống nhất dự kiến tổng mức vốn giai đoạn 2021 - 2025 là 2,87 triệu tỉ đồng, bao gồm 1,5 triệu tỉ đồng vốn ngân sách T.Ư và 1,37 triệu tỉ đồng vốn ngân sách địa phương...
Ủy ban Tài chính ngân sách đề nghị Chính phủ cần khắc phục tình trạng nhiều dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm chậm tiến độ, một số công trình phải điều chỉnh tổng mức đầu tư quá lớn. Nhiều trường hợp bố trí vốn không đúng tiến độ, nhiều dự án chưa đủ thủ tục theo quy định của luật Đầu tư công. “Việc chậm trễ là do yếu kém trong tổ chức thực hiện; chậm tiến độ giải phóng mặt bằng; chậm hoàn thiện thủ tục đầu tư. Chính phủ cần có giải pháp quyết liệt để khắc phục trong thời gian tới”, Ủy ban Tài chính ngân sách kiến nghị.
Điển hình, một dự án rất lớn của Hà Nội được dư luận quan tâm và bức xúc đó là dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông. Được Bộ Giao thông vận tải phê duyệt năm 2009, dự án với tổng mức đầu tư hơn 550 triệu USD (gần 8.800 tỷ đồng) từ nguồn vốn vay ODA của Chính phủ Trung Quốc và vốn đối ứng trong nước. Sau đó, tổng mức đầu tư điều chỉnh tăng lên 868 triệu USD (18.000 tỷ đồng). Nhưng, sau 8 lần lỗi hẹn (tháng 6/2015; 6/2016; cuối quý II/2017; đầu năm 2018; quý IV/2018; tháng 9/2018; Tết âm lịch Kỷ Hợi; 30/4/2019), dự án vẫn chưa thể đi vào hoạt động. Sự chậm trễ này khiến mỗi năm thành phố Hà Nội vẫn phải trả lãi vay gần 300 tỷ đồng cho vận hành dự án.
Hay như dự án nạo vét, kè đá 2 bờ sông Sào Khê được UBND tỉnh Ninh Bình phê duyệt từ năm 2001, qua nhiều lần điều chỉnh vốn từ dự án có tổng mức đầu tư ban đầu chỉ 72 tỷ đồng, sau đó đã tăng lên gấp 36 lần, tương đương 2.595 tỷ đồng. Đây là dự án từng được dư luận, đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm vì tốc độ đội vốn “nhảy vọt”.
Đáng nói, nói việc lãng phí đầu tư công không chỉ xảy ra ở các dự án lớn, dự án tầm quốc gia, mà xuất hiện trong cả những dự án của các bộ ngành, thậm chí cơ quan công sở nhà nước.
Chẳng hạn, gần đây tại một trường Đại học ở Hà Nội triển khai sửa chữa, thay thế một số hạng mục công trình đang sử dụng tốt và có thể còn khai thác tốt được vài chục năm nữa khiến cán bộ, giảng viên trong trường bức xúc.
Trao đổi với VnBusiness, Luật sư Trương Đức Tín, Đoàn luật sư Hà Nội đánh giá: Tài sản công thuộc sở hữu của nhà nước, tập thể, nói rộng ra là thuộc sở hữu của toàn dân. Việc giữ gìn, bảo quản tài sản công phải tuân thủ những quy định chặt chẽ của pháp luật. Tuy vậy, thực tế hiện nay cho thấy, việc lãng phí, thất thoát trong việc sử dụng tài sản nhà nước đang diễn ra khá nghiêm trọng, mức độ lãng phí có xu hướng ngày càng gia tăng trên nhiều phương diện. Từ xây dựng cơ bản, quản lý và sử dụng đất, xây dựng trụ sở, sử dụng ô tô, xe máy đến thiết bị văn phòng;… gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Ông Nguyễn Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Đầu tư xây dựng, Dịch vụ Nông Lâm nghiệp Việt Nam cho rằng: Tham nhũng, rút ruột công trình nếu không có giải pháp hữu hiệu sẽ phá hoại ngầm giá trị của xã hội, làm mất lòng tin của người dân đối với chính quyền. Để giải quyết vấn đề này trước tiên cần nâng cao trách nhiệm của người có quyền quyết định đầu tư sẽ giảm được tình trạng lãng phí, thất thoát, tham nhũng và chậm tiến độ trong đầu tư công. Thực hiện tốt cơ chế phân bổ vốn đầu tư theo đúng nguyên tắc, tiêu chí, định mức, công khai, minh bạch.
Theo các chuyên gia, để hạn chế, ngăn chặn tình trạng lãng phí đầu tư công, trục lợi ngân sách Nhà nước, cần nâng cao năng lực quản lý, năng lực chuyên môn của những chủ thể tham gia hoạt động đầu tư xây dựng; cần làm rõ chế độ trách nhiệm trong đầu tư công đối với từng loại chủ thể trong từng giai đoạn từ khâu thẩm định, phê duyệt, triển khai dự án thì sẽ hạn chế và không còn xảy ra đầu tư dàn trải, lãng phí…
Hoàng Hà