Các thầy cúng của làng Bông đang chuẩn bị cho nghi thức cúng Giọt nước. (Ảnh: Int) |
Lễ cúng Giọt nước, hay còn gọi là Soi Yang Ia (Thần Nước) của người Jrai thường được tổ chức vào tháng 4 hằng năm với mục đích cầu mong Thần nước phù hộ cho dân làng mạnh khỏe, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật trong buôn làng đều tươi tốt, không có bệnh dịch xảy ra.
Nét đẹp truyền thống
Cũng như các dân tộc khác ở Tây Nguyên, người Jrai khi chọn đất để lập làng, điều đầu tiên là phải đi tìm nguồn nước để đảm bảo cho cuộc sống của dân làng.
Sau khi lập làng, hàng năm vào tháng 4 dương lịch, khi chuẩn bị xuống giống vụ lúa mới cũng là lúc người dân làng Bông, xã Hà Bầu, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai tổ chức lễ cúng Giọt nước để tạ ơn Soi Yang Ia đã ban cho dân làng nguồn nước dồi dào, mùa màng bội thu, dân làng mạnh khoẻ, no ấm.
Khi nắng lên tới đỉnh ngọn tre, toàn thể người dân làng Bông và hội đồng già làng có mặt ở khu vực Giọt nước, cách làng khoảng 1km. Mỗi khâu chuẩn bị như dọn dẹp bến nước, sửa lại Giọt nước, đường đi rẫy, dựng cây nêu… đã được dân làng chuẩn bị từ ngày hôm trước.
Để thực hiện lễ cúng Giọt nước, nghi thức cúng phải đủ 3 thầy cúng chính và 4 phụ cúng. Vật phẩm cho lễ cúng gồm 1 con heo, 10 con gà, gạo nếp và rượu ghè. Khi mọi thứ chuẩn bị xong, các thầy cúng sẽ cùng ngồi lễ, khấn mời Soi Yang Ia xuống phù hộ cho dân làng mạnh khỏe, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật trong làng đều tươi tốt, không có bệnh dịch xảy ra, nước chảy quanh năm…
Kết thúc lời khấn, lần lượt từ già làng, tất cả người dân đều xuống Giọt nước hứng nước vào các bầu, chai. Sau đó, bà con lấy nước rửa mặt, rửa tay chân, tạt vào người nhau để hứng lấy may mắn Soi Yang Ia ban cho. Tiếng cồng chiêng nổi lên, dân làng nắm tay nhau đoàn kết nhảy điệu xoang, uống rượu ghè, chúc nhau những điều may mắn.
Theo bà Đặng Thị Hoài, Giám đốc Trung tâm Văn hoá - Thông tin và Thể thao huyện Đăk Đoa, lễ cúng Giọt nước là một nét văn hoá mà bà con làng Bông rất quan tâm đến việc bảo tồn và duy trì. Đó cũng là cách để người dân hướng về cội nguồn.
“Người Jrai quan niệm nước là mạch nguồn của sự sống, nên đây là nghi lễ quan trọng nhất của làng Bông để tạ ơn thần linh. Hàng năm, người dân trong làng cùng góp công, góp của để tổ chức lễ cúng tạ ơn thần nước đã ban cho dân làng nguồn nước dồi dào, mùa màng bội thu, lúc thóc về đầy kho, dân làng ấm no, sung túc”, bà Hoài cho hay.
Người dân làng Bông trong lễ cúng Giọt nước (Ảnh: Int) |
Không chỉ làng Bông, lễ cúng Giọt nước cũng là nét văn hoá đẹp của đồng bào dân tộc Jrai ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Gia Lai. Tuy nhiên, hiện tại, hòa nhập với cuộc sống văn minh, hầu hết các gia đình trong làng đều có giếng nước, khiến cho lễ cúng Giọt nước dần bị mai một...
Chung tay phục dựng và bảo tồn
"Vài làng lân cận có làng đã bỏ đi lễ cúng Giọt nước rồi, vì không tìm được nguồn nước. Còn làng mình thì vẫn tìm được nguồn nước đổ về nên lũ làng tin Soi Yang Ia đã phù hộ cho người dân. Hằng năm, dân làng vẫn góp tiền để tổ chức lễ cúng, nhưng năm nay được sự quan tâm của các cấp chính quyền, lễ cúng được phục dựng quy mô hơn. Người làng vui lắm, từ sáng sớm đã tập trung đến bến nước để cùng nhau dọn dẹp bến nước, góp sức tổ chức lễ", già làng Rơ Châm Bôm ở làng Krêl, xã Ia Krêl, huyện Đức Cơ nói.
Trong một thời gian dài, ở một số địa phương, ít ai quan tâm đến việc bảo vệ bến nước. Vì vậy, cây cối bên Giọt nước bị chặt phá, nguồn nước bị nhiễm bẩn do khai thác bừa bãi để tưới cà phê. Nét đẹp văn hóa trong đời sống cộng động ngày càng bị mai một dần.
"Cần lắm những đóng góp tích cực của các cấp có chức năng nhằm gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa này", già làng Rơ Châm Bôm bày tỏ.
Để bảo tồn nét đẹp văn hoá của người Jrai, ông Trần Ngọc Nhung, Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai cho biết, Sở đã phối hợp với địa phương để phục dựng và bảo tồn.
Theo bà Hoài, người dân làng Bông bảo tồn nét đẹp văn hoá lễ cúng Giọt nước bằng cách huy động dân tu sửa, làm cho Giọt nước thoáng mát, sạch đẹp, bảo đảm vệ sinh môi trường. Tại đây, bà con còn trồng nhiều cây xanh, chủ yếu là các loại cây bản địa.
Hiện nay, một số Giọt nước được xây dựng thành nơi có cảnh quan đẹp, phục vụ cho sinh hoạt văn hóa cộng đồng và một số Giọt nước xây dựng thành điểm du lịch sinh thái. Không chỉ đơn thuần là tín ngưỡng, phong tục này giúp người dân nâng cao ý thức về tầm quan trọng của nước trong đời sống thường ngày để giữ gìn, bảo vệ.
Tại huyện Đức Cơ, lễ cúng Giọt nước cũng được các già làng và người dân chú trọng bảo tồn và gìn giữ. Anh Rơ Mah Chel - Người có uy tín làng Krêl kể: "Dân làng mình bây giờ cuộc sống cũng đã bớt khó khăn. Ngoài việc tập trung phát triển kinh tế, người làng còn tập trung bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống. Vừa qua, được sự quan tâm của của các cấp, chính quyền, lễ cúng Giọt nước được phục dựng quy mô hơn, đông đảo người dân và du khách tới tham quan, dân làng vui lắm".
Trong lộ trình phát triển du lịch cộng đồng của tỉnh Gia Lai, Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch nhấn mạnh đến việc song song phát triển du lịch văn hóa tâm linh lễ hội, có như vậy mới giữ được những bản sắc đặc trưng của từng vùng miền.
"Mô hình du lịch cộng đồng là mục tiêu phát triển du lịch bền vững mà tỉnh Gia Lai hướng tới nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển du lịch gắn với công tác giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập cho người dân", Giám đốc Trần Ngọc Nhung cho hay.
Hoàng Hà