Trước đây, đồng bào Mông chủ yếu sản xuất theo hướng tự cung, tự cấp nên sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Những năm gần đây, với sự hướng dẫn của cơ quan chức năng, người Mông đã dần thay đổi tư duy, tích cực áp dụng khoa học kỹ thuật. Từ đó, hình thành những vùng sản xuất lớn theo hướng chuyên canh, hàng hóa.
Điểm nhấn Chiềng Ân
Tận dụng lợi thế thiên nhiên ban tặng, kết hợp áp dụng khoa học kỹ thuật, bà con người Mông ở xã Chiềng Ân (huyện Mường La) đã khá giả nhờ trồng thảo quả.
Trước đây, người Mông ở Chiềng Ân đã trồng cây thảo quả nhưng chủ yếu trồng theo lối nhỏ lẻ, phụ thuộc vào thiên nhiên. Chính vì vậy mà tình trạng thảo quả bị chết do băng tuyết phủ trắng là chuyện không hiếm. Bên cạnh đó, vì tự sản xuất, tự bán nên đầu ra bấp bênh, nguồn thu từ cây thảo quả không cao.
Thế nhưng từ chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số, những hộ đồng bào Mông ở xã Chiềng Ân đã được hướng dẫn kỹ thuật trồng cây thảo quả theo hướng hàng hóa, cây thảo ngày càng phát triển xanh tốt và trở thành cây kinh tế chủ lực.
HTX nông nghiệp Nong Bông đang hỗ trợ đồng bào dân tộc Mông nâng cao thu nhập từ cây thảo quả. |
Anh Giàng A Pánh (dân tộc Mông ở bản Ta Phù Chử) cho biết, từ khi được tham gia các lớp kỹ thuật phát triển cây thảo quả, anh và người dân đã khắc phục được số diện tích thảo quả bị chết do băng giá.
Ngoài ra, thay vì bán thô, các hộ đồng bào Mông đã đầu tư máy sấy thực hiện sấy khô thảo quả để dễ dàng vận chuyển và tăng giá trị. Trung bình thảo quả sấy khô được bán với giá trên 120 nghìn đồng/kg.
Hiện nay, bản Ta Phù Chử đã phát triển trên 20ha thảo quả. Nhờ trồng thảo quả, không chỉ anh Pánh mà 40 hộ đồng bào người Mông ở bản Ta Phù Chử đã sắm sửa được nhiều vật dụng cần thiết trong nhà, mua được xe máy, không lo cảnh thiếu ăn, thiếu mặc như trước kia nữa.
Từ 1-2 ha thảo quả ban đầu, đến nay toàn xã Chiềng Ân đã có hơn 50 ha, tập trung chủ yếu ở các bản: Ta Pù Chử, Nong Bông, Nong Hoi Dưới, Sạ Súng… Sản lượng thảo quả đạt khoảng 82 tấn quả tươi/năm.
Chiềng Ân có 7 bản với 516 hộ và 2.908 nhân khẩu, trong đó dân tộc Mông chiếm 95%. Nhờ trồng thảo quả, cuộc sống của nhiều hộ dân trong xã không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên khá giả, có hộ thu hàng trăm triệu đồng/năm từ thảo quả.
Để thuận tiện hỗ trợ người Mông áp dụng kỹ thuật vào sản xuất và tiêu thụ, chính quyền xã đã tạo điều kiện thành lập HTX nông nghiệp Nong Bông (bản Nong Bông).
Hiện, HTX thu hút 13 hộ gia đình người Mông làm thành viên, sản xuất 40 ha cây thảo quả. Ban giám đốc HTX đã trở thành đầu mối để thành viên tiêu thụ nông sản, từ đó người dân nơi đây đảm bảo đầu ra cho sản phẩm.
Đa dạng chính sách
Không chỉ Chiềng Ân, mà hiện nay, đồng bào dân tộc Mông ở hầu hết các xã ở Sơn La như Vân Hồ, Phổng Lái, Bó Nhàng, Mường Lạn, Hang Chú, Co Mạ… đã chú trọng sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa và từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống.
Để hỗ trợ đồng bào dân tộc Mông, tỉnh Sơn La đã triển khai hỗ trợ cây, con giống và máy móc nông cụ. Hỗ trợ làm chuồng trại chăn nuôi hoặc di chuyển chuồng trại ra xa nơi ở cho 1.827 hộ; tổ chức tập huấn về kiến thức sản xuất, mô hình sản xuất và hỗ trợ vật tư phục vụ thực hành các lớp tập huấn học tập kinh nghiệm phát triển sản xuất cho hàng trăm người dân.
Đặc biệt, từ khi triển khai thực hiện chương trình giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, tuy nguồn vốn hỗ trợ chưa được nhiều nhưng bước đầu đã mang lại hiệu quả khả quan. Từ những nội dung hỗ trợ đã giúp người dân thay đổi tập quán sinh hoạt, tập quán sản xuất, góp phần nâng cao đời sống của người dân. Nhờ đó, trong năm 2020 đã có gần 400 hộ đồng bào dân tộc Mông thoát nghèo, kinh tế xã hội của đồng bào dân tộc Mông trên địa bàn đã có nhiều tín hiệu tích cực.
Tiêu biểu như bản Pá Kạch (xã Mường Lạn, huyện Sốp Cộp) có 109 hộ, với hơn 670 nhân khẩu, 100% là đồng bào dân tộc Mông. Nhờ biết khai thác tiềm năng, thế mạnh trong phát triển chăn nuôi đại gia súc, người dân nơi đây có thu nhập ổn định, đời sống vật chất tinh thần ngày một nâng lên.
Hiện, cả bản có trên 1.200 con trâu, bò; hơn 100 con dê. Có nhiều hộ chăn nuôi từ 20 - 40 con trâu, bò. Nhờ chăn nuôi đại gia súc, mỗi năm các hộ dân này có thu nhập trên 100 triệu đồng.
Người Mông ở bản Pá Kạch đang từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống nhờ được thụ hưởng những chính sách hỗ trợ phù hợp. |
Bên cạnh các chính sách trực tiếp, tỉnh còn thực hiện mô hình "5 không” tại các bản người Mông. Theo đó, đồng bào Mông cam kết: Không du canh du cư, vượt biên trái phép; Không truyền học đạo trái phép và trái với phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc; Không để người chết nhiều ngày; Không tái trồng cây thuốc phiện, buôn bán, vận chuyển, sử dụng trái phép các chất ma túy và không tảo hôn, sinh nhiều con.
Một trong những nét nổi bật trong thực hiện cam kết “5 không” là đồng bào người Mông ở Sơn La đã đổi mới tập quán sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật, thâm canh tăng vụ, xây dựng bản làng no ấm.
Tại xã Suối Tọ (huyện Phù Yên), bà con người Mông đã được hướng dẫn chuyển đổi sang giống lúa mới, trồng các loại cây lâu năm, cây dược liệu có giá trị kinh tế cao như sơn tra, chè shan tuyết, mận hậu, thảo quả. Nhờ đó, đời sống đã có nhiều thay đổi, tình trạng du canh, du cư phá rừng làm nương rẫy được hạn chế.
Có thể thấy, những chính sách phù hợp đã giúp đời sống của người Mông thay đổi một cách căn bản. Trong 5 năm qua, ở các địa bàn có đông đồng bào dân tộc Mông sinh sống của tỉnh Sơn La, tỷ lệ hộ nghèo trung bình mỗi năm giảm 5,23%; hệ thống trường học được xây dựng kiên cố ở nhiều nơi; 100% số xã có trạm y tế và tủ thuốc theo quy định.
Vĩnh Bảo
Bài 2: Kinh tế phất lên từ liên kết sản xuất