Khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã làm du lịch ở Sa Pa

Đặc biệt trong giai đoạn 2 năm COVID-19 vừa qua, việc tham gia phát triển du lịch cộng đồng thông qua tham gia các HTX đã giúp nhiều đồng bào dân tộc thiểu số đảm bảo được cuộc sống, khi mà nhiều lao động trên thị trường bị rơi vào tình cảnh thất nghiệp, mất công ăn việc làm do những ảnh hưởng của dịch bệnh.

Tất nhiên, dịch COVID-19 cũng khiến nhiều HTX gặp khó khăn do không thể đón khách du lịch, nhiều thành viên thiếu nguồn tài chính để xoay vòng vốn kinh doanh. Tuy nhiên, nhằm khắc phục khó khăn, các thành viên đã chuyển hướng hướng kinh doanh du lịch sang sản xuất nông nghiệp, tạo nguồn nông sản an toàn cho gia đình. Các thành viên HTX cùng nhau xây dựng mô hình vườn sinh thái nhằm cải tạo cảnh quan homestay, vệ sinh môi trường, sẵn sàng đón khách trở lại ngay sau khi thị trường du lich mở cửa trở lại.

Gần đây, Tổ chức AC Nielsen (do Tổ chức phát triển Hà Lan ủy thác) đã tiến hành khảo sát nhu cầu của du khách du lịch và đã cho kết quả: 65% số du khách muốn trải nghiệm văn hóa và di sản của địa phương; 54% số du khách muốn trải nghiệm thiên nhiên, nghỉ ngơi và phục hồi sức khỏe; 84% số du khách muốn tham quan danh lam thắng cảnh địa phương; 48% số du khách sẵn sàng chi trả nhiều hơn để trải nghiệm văn hóa và di sản địa phương...

Kết quả nghiên cứu này đã phần nào nói lên vấn đề du lịch cộng đồng đang được ưa chuộng, là trào lưu trên thế giới và cũng là cơ hội cho các quốc gia có tiềm năng phát triển du lịch chuyển dịch cơ cấu trong cơ cấu phát triển ngành du lịch như Việt Nam. Quan tâm, chú trọng đầu tư phát triển du lịch cộng đồng, mang lại nguồn lợi lớn cho nền kinh tế.

Nhìn nhận xu hướng này, Sa Pa đang đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, đặc biệt thông qua mô hình kinh tế tập thể, HTX. Điều đó có nghĩa, nhiều đồng bào dân tộc thiểu số được trao cơ hội việc làm để đảm bảo cuộc sống của chính mình, thay vì trông chờ, phụ thuộc vào sự hỗ trợ cũng như quanh năm rơi vào tình cảnh “ăn đong” do đói nghèo.

Lào Cai là tỉnh có tỷ lệ dân tộc thiểu số chiếm tới 66%, do đó, công tác dân tộc luôn được cấp uỷ Đảng, chính quyền các cấp đặc biệt chú trọng. Được biết, tỉnh Lào Cai là một trong những tỉnh đầu tiên của Việt Nam áp dụng mô hình phát triển du lịch cộng đồng gắn với xóa đói, giảm nghèo cho cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Ngành du lịch là ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19. Năm 2021, lượng khách đến Lào Cai đạt 1.400 nghìn lượt khách, giảm 39,1% so với năm 2020, bằng 28% Kế hoạch năm. Tổng thu từ khách du lịch năm 2021 đạt 4.447 tỷ đồng, giảm 37,4% so với năm 2020, bằng 27,8% Kế hoạch năm.

Tuy nhiên, nếu quan sát việc thu hút khách du lịch đến Lào Cai trước dịch COVID-19, chúng ta sẽ thấy từ năm 2015 - 2018, số lượng khách đến Lào Cai tăng trưởng mạnh, từ 2,09 triệu lượt khách năm 2015 tăng lên 4,27 triệu lượt khách năm 2018. Điều này cho thấy, Lào Cai nói chung và Sa Pa nói riêng là địa điểm thu hút rất lớn đối với du khách trong và ngoài nước, cũng như tiềm năng phát triển du lịch ở đây là rất lớn.

Còn thống kê về kinh tế tập thể, HTX cho thấy, khu vực này phát triển ở hầu hết các địa bàn trong tỉnh, sản xuất, kinh doanh đa dạng trên nhiều lĩnh vực, ngành nghề. Trong năm 2021, thành lập mới 45 HTX, giải thể 24 HTX. Lũy kế tổng số HTX trên địa bàn tỉnh Lào Cai là 441 HTX. Tổng số thành viên HTX (trong các HTX đang hoạt động) là 6.300 người; tổng số lao động thường xuyên trong HTX là 7.875 người; tổng số cán bộ quản lý HTX là 1.802 người.

Trước đó, năm 2020, thống kê cho thấy Lào Cai có tổng số 420 HTX, tăng 19% so với năm 2019; tổ hợp tác ước đạt 8.490 tổ hợp tác. Năm 2018, tổng số HTX trên địa bàn tỉnh có 398 HTX. Năm 2016, trên địa bàn tỉnh có 324 HTX với 10.565 thành viên và 4.994 tổ hợp tác với 68.808 thành viên (trung bình 14 thành viên/tổ hợp tác). Năm 2014, tỉnh có 270 HTX, 4.466 tổ hợp tác…

Khảo sát cho thấy trong số 441 HTX đang hoạt động vào cuối năm 2022, số HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp chiếm 62%, số HTX du lịch chiếm 28%, số còn lại HTX dịch vụ hoặc công nghiệp…

Khảo sát cũng cho thấy Sa Pa hiện có 44 HTX đang hoạt động, trong đó số HTX nông nghiệp là 16 HTX (chiếm 36,3%), số HTX du lịch hơn 20 HTX (45,4%), còn lại là các HTX hoạt động trong lĩnh vực khác chiếm 18,1%. Điều này cho thấy các HTX du lịch ở Sa Pa phát triển khá mạnh, tận dụng đúng lợi thế của địa phương để đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội của Lào Cai.

Thống kê cho thấy, một số HTX du lịch đang hoạt động khá tốt, tạo công ăn việc làm ổn định ở Sa Pa như HTX Cộng đồng Dao đỏ, xã Tả Phìn; HTX Du lịch sinh thái Hoàng liên Sapa, HTX du lịch Cộng đồng Tả Phìn (thị xã Sapa), HTX Mường Hoa (thôn Tả Van Giáy, xã Tả Van)…

Các HTX được học cách ứng phó với dịch bệnh bằng cách kết hợp làm du lịch với nông nghiệp, ứng dụng công nghệ mới để thúc đẩy bán hàng online. Ví dụ như trước đây, người dân tộc thiểu số bán thêm thuốc tắm nhưng chủ yếu bán cho khách đến ở hoặc qua các triển lãm. Bây giờ, nhiều đồng bào dân tộc thiểu số đã biết cách quảng cáo sản phẩm trên mạng xã hội Zalo, Facebook, doanh thu trung bình đem về hàng chục triệu đồng mỗi tháng.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, để phát triển mở rộng hơn, các HTX du lịch cộng đồng ở Lào Cai nói chung và Sa Pa cũng đối mặt với khá nhiều khó khăn. Qua khảo sát, nhiều HTX đang gặp phải khó khăn như nguồn nhân lực của du lịch cộng đồng được qua đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng các kiến thức về du lịch, các kỹ năng phục vụ, am hiểu và khai thác văn hóa bản địa chưa cao. Theo đó, đa số đồng bào dân tộc thiểu số vẫn làm du lịch dựa trên kinh nghiệm, học hỏi chứ chưa được đầu tư bài bản để thu hút thêm nhiều du khách, đặc biệt là du khách quốc tế.

Cùng với đó, kiến thức về xúc tiến thị trường và thu hút du khách nước ngoài đến với các HTX còn hạn chế do rào cản về ngôn ngữ, cũng như các chương trình quảng bá tới du khách về nét đặc sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số còn khó khăn. Đồng thời, đồng bào dân tộc thiểu số cũng chưa nhận thức được đầy đủ những điều kiện cần để hấp dẫn và thu hút du khách lựa chọn hình thức du lịch cộng đồng là việc du khách sẽ được trải nghiệm một không gian sống mới mang đậm dấu ấn của văn hóa bản địa, thay vì được nghỉ dưỡng tại khách sạn với các phương tiện hiện tại.

Năm 2022, tỉnh Lào Cai phấn đấu đạt 4 triệu lượt khách du lịch; Tổng thu từ khách du lịch đạt 15.130 tỷ đồng. Theo đó, địa phương này khẳng định chủ động triển khai hiệu quả các giải pháp phục hồi du lịch, thích ứng an toàn, linh hoạt và kiểm soát hiệu quả dịch bệnh COVID-19: Quảng bá hình ảnh du lịch, duy trì và khẳng định thương hiệu du lịch Lào Cai luôn là: “Điểm đến thiên nhiên, an toàn, hấp dẫn và khác biệt”; làm mới, xây dựng mới các sản phẩm du lịch đặc trưng của địa phương, tổ chức các sự kiện du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách; tăng cường kết nối các thị trường trọng điểm; các hãng lữ hành lớn để thu hút khách du lịch đến Lào Cai.

Trong đó, Sa Pa xác định quy hoạch, định hướng phát triển sản phẩm du lịch theo hướng bền vững, gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc; giữ gìn cảnh quan thiên nhiên; bảo đảm quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội. Phát triển các sản phẩm du lịch có tiềm năng và lợi thế cạnh tranh cao, trong đó ưu tiên xây dựng các sản phẩm du lịch gắn với tiềm năng thiên nhiên, văn hóa của khu du lịch quốc gia Sa Pa để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách, bảo đảm tính bền vững, có khả năng thu hút khách chi tiêu cao và khách trở lại nhiều lần.

Muốn du lịch cộng đồng phát triển thì việc làm rất quan trọng là tạo điều kiện, môi trường thuận lợi cho khu vực kinh tế tập thể, HTX, doanh nghiệp và người dân phát triển du lịch cộng đồng; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn du lịch cho thị xã nói chung và du lịch cộng đồng nói riêng… Trên thực tế, những mô hình HTX làm du lịch hiệu quả, người quản lý đã có kinh nghiệm khá tốt, đảm đương nhiều công việc liên quan, chịu khó trau dồi kiến thức. Do vậy, việc thu hút con em của đồng bào dân tộc thiểu số về làm HTX du lịch là rất quan trọng.

Sa Pa đang đón đầu cơ hội rất tốt để trở thành một trọng điểm du lịch tầm quốc gia, bởi có đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, giao thông thuận lợi và quần thể công trình cáp treo Phan Xi Păng trên đỉnh “nóc nhà Đông Dương” hấp dẫn du khách. Một khi đáp ứng được những giải pháp trên, chắc chắn du lịch cộng đồng của HTX ở Sa Pa sẽ phát triển hơn nữa, tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số ở Sa Pa.

Lê Thúy