Cao Bằng từng là địa phương rơi vào bế tắc trong các kế sách xóa đói giảm nghèo. Kéo theo đó, tình trạng thiếu thông tin, các khu vực dân cư bị chia cắt bởi địa hình đồi núi hiểm trở, hoang hóa đất đai vì thời tiết khắc nghiệt, tập tục lạc hậu chưa thể loại bỏ.
Vượt khó đi lên
Tuy nhiên 5 năm trở lại đây, đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số đã có những bước chuyển biến tích cực. Một trong những nguyên nhân của sự chuyển biến này là Cao Bằng đã chú trọng phát triển mô hình kinh tế tập thể, với sự đi đầu của các HTX. Tuy số lượng HTX có sự biến động từng năm nhưng đến nay, toàn tỉnh đã có 113 HTX nông nghiệp. Trong đó, chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2021, tuy dịch Covid-19 diễn biến phức tạp nhưng tỉnh đã hỗ trợ người dân thành lập mới 15 HTX nông nghiệp, chuyển đổi 1 HTX sang loại hình hoạt động khác.
Anh Mã Bảo Chung (dân tộc Tày, xóm Bản Nưa, xã Hồng Việt, huyện Hòa An) là một trong những hộ đồng bào dân tộc thiểu số vươn lên thoát nghèo nhờ trồng lan rừng. Anh Chung cho biết, những năm trước, cuộc sống của gia đình vô cùng khó khăn, kinh tế eo hẹp, không có vốn đầu tư. Qua tìm hiểu nhu cầu thị trường và bằng niềm đam mê, anh đã vay vốn để đầu tư chăm sóc cây lan, sau đó phát triển thành nghề.
HTX Lộc Rừng là mô hình sản xuất hiệu quả tiêu biểu của Cao Bằng. |
Tuy nhiên, từ thực tế sản xuất anh Chung cho rằng một mình không thể làm được việc lớn nên kêu gọi bạn bè, người thân thành lập HTX Lộc Rừng. Từ vốn khởi nghiệp vài chục chậu lan đến nay số lượng chậu lan đã tăng lên cấp số nhân, bạt ngàn trong vườn.
Sau thời gian nghiên cứu và tìm hiểu, HTX đầu tư tiền tỷ để ứng dụng khoa học công nghệ vào nhân giống, trồng các loại lan đẹp và có giá trị kinh tế cao như: hoàng thảo phi điệp, giáng hương đuôi cáo, giáng hương đuôi chồn, lan đột biến…
Hiện, HTX có 2 vườn lan 2 tầng, mỗi vườn rộng khoảng 1.000 m2, trang bị đầy đủ hệ thống lưới, quạt thông gió, phun sương, cảm biến nhiệt độ.
Thương hiệu lan rừng Cao Bằng của HTX Lộc Rừng được dân chơi lan trong cả nước biết đến. Mỗi ngày, HTX xuất đi gần 100 đơn hàng giò lan giống các loại. Đặc biệt, năm 2019, HTX giao dịch thành công thương vụ mua bán giò lan đột biến Ngọc đăng tâm với giá 2,6 tỷ đồng.
Hiện, các giò lan đột biến được tính giá theo từng cm, đơn cử giò 5 cánh trắng Bảo Duy có giá từ 50 – 100 triệu/cm, hồng trần có giá 50 – 60 triệu/cm, hồng đột biến ngược có giá 200 triệu/cm… Trung bình mỗi năm, doanh thu HTX từ 500-700 triệu đồng, tạo việc làm cho 7 lao động đều là đồng bào dân tộc thiểu số với thu nhập bình quân từ 5 - 6 triệu đồng/người/tháng.
Từ chỗ đồng bào dân tộc thiểu số không biết đến mô hình HTX thì đến nay, những mô hình sản xuất như HTX Lộc Rừng đã không còn hiếm. Tiêu biểu như: HTX nông nghiệp Án Lại (huyện Hòa An), HTX Nho Xanh (huyện Quảng Uyên), HTX Thắng Lợi (huyện Hà Quảng)…
Theo đánh giá của các cấp ngành, đến nay, 65% số HTX trên địa bàn tỉnh hoạt động và kinh doanh có lãi, góp phần giải quyết việc làm cho khoảng 4.000 lao động là đồng bào dân tộc thiểu số. Thu nhập bình quân các thành viên đạt trung bình 3,4 triệu đồng/người/tháng.
Động lực phát triển HTX
Là tỉnh miền núi nên Cao Bằng xác định, kinh tế mũi nhọn là nông - lâm nghiệp, ngoài ra là phát triển ngành vật liệu xây dựng. Chính vì vậy, tỉnh ưu tiên phát triển các trang trại, HTX sản xuất theo hướng chuỗi giá trị hàng hóa. Khi HTX được thành lập không chỉ tập hợp được các hộ dân cùng hỗ trợ nhau sản xuất mà thông qua hàng loạt các chính sách dân tộc như Chương trình 135, Quyết định 102, Quyết định 755, Quyết định 54, Quyết định 18 của Chính phủ đã trực tiếp hoặc gián tiếp hỗ trợ các HTX phát triển.
Nhất là đối với những HTX được thành lập ở các xóm, bản đặc biệt khó khăn, có đông đồng bào dân tộc thiểu số thì các chính sách dân tộc tập trung đầu tư xây dựng đường bê tông, hệ thống cấp điện, nước sinh hoạt, hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, cây giống, con giống, tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật... Đây là động lực để HTX phát triển, mở rộng sản xuất, thu hút người dân tham gia.
Sản xuất miến ở HTX Thắng Lợi (huyện Hà Quảng) đã tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho đồng bào dân tộc thiểu số. |
Có thể thấy, thời gian qua mô hình kinh tế tập thể, HTX của tỉnh đã có nhiều đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong việc nâng cao nhận thức, tạo việc làm cũng như thu nhập cho bà con dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, hiệu quả và vai trò của khu vực kinh tế này đến nay vẫn chưa được phát huy đúng với tiềm năng phát triển.
Đa số các HTX có quy mô nhỏ, khả năng cạnh tranh thấp, nhất là đối với các HTX nông nghiệp. Cùng với đó là cơ sở vật chất kỹ thuật, hạ tầng sản xuất còn lạc hậu; năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý và điều hành còn hạn chế; chất lượng dịch vụ và hiệu quả sản xuất kinh doanh còn thấp.
Một số HTX hoạt động mang tính gia đình, chưa đủ năng lực mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh. Một số HTX có thành viên là người dân tộc thiểu số nhưng chưa quyết tâm phấn đấu vươn lên, còn tư tưởng trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa mạnh dạn thay đổi cách nghĩ, cách làm theo mô hình KTTT, HTX kiểu mới…
Để thúc đẩy các HTX phát triển, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã xây dựng Kế hoạch phát triển HTX cũng như Đề án phát triển HTX tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2021 – 2025. Theo đó, tỉnh sẽ kết hợp với UBND các huyện tiếp tục quan tâm, giúp đỡ, nắm bắt khó khăn, vướng mắc của các HTX và thực hiện nhiệm vụ báo cáo thường xuyên, đúng tiến độ nhằm có những giải pháp tháo gỡ khó khăn kịp thời cho các HTX.
Bên cạnh công tác tuyên truyền, khuyến khích đồng bào dân tộc thiểu số tham gia mô hình kinh tế tập thể, HTX, tỉnh sẽ tạo điều kiện cho người dân, HTX áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, đồng thời tham gia khởi nghiệp đổi mới sáng tạo theo mô hình HTX kiểu mới.
Ngoài ra, tỉnh đẩy mạnh hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực cho các HTX, nhất là trình độ cho cán bộ quản lý, điều hành và thành viên hội đồng quản trị. Đi cùng với đó là tạo điều kiện cho các HTX tiếp cận các nguồn vốn vay để mở rộng sản xuất, kinh doanh.
Như Yến