Những năm qua, thực hiện liên kết sản xuất đã giúp đồng bào dân tộc Mường hình thành những vùng nguyên liệu ổn định, phù hợp với quy hoạch phát triển của các huyện như: mía nguyên liệu huyện Yên Thủy, Lạc Sơn; cà gai leo huyện Yên Thủy, chè Shan tuyết Tân Lạc, cá lồng Đà Bắc, hạt dổi Chí Đạo… Thực tế cho thấy, các mô hình này đều hình thành được các HTX, tổ hợp tác và đều thu hút người dân tộc Mường ở các địa phương tham gia.
Sức bật từ liên kết sản xuất
Tiêu biểu như Quyết Chiến, một xã vùng cao của huyện Tân Lạc với gần 100% dân số trong xã là người Mường. Xã nằm trong vùng đệm của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Puông, với độ cao trung bình 600-800m so với mặt nước biển. Xã Quyết Chiến từ lâu được biết đến là vùng phát triển rau su su có tiếng của huyện Tân Lạc.
Để giúp người dân phát triển trồng rau hàng hóa và tiêu thụ thuận lợi, địa phương đã liên kết với một tổ chức hỗ trợ chị em phụ nữ dân tộc Mường thành lập HTX sản xuất rau an toàn Quyết Chiến. HTX ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP, từng bước mở rộng diện tích, đầu tư xe chuyên dụng và liên kết với Liên minh HTX tỉnh và Liên minh HTX Việt Nam để được hỗ trợ tiêu thụ.
Thương hiệu rau su su Hòa Bình đã được khẳng định nhờ sự nỗ lực của HTX Quyết Chiến. |
Đến nay, rau an toàn của HTX Quyết Tiến đã được các đơn vị phân phối tại một số siêu thị lớn, cửa hàng rau sạch ở Hà Nội ký hợp đồng nhập hàng, tạo được thị trường đầu ra ổn định, đảm bảo cuộc sống cho các hộ.
Hay tại xóm Khan Thượng (xã Ba Khan, huyện Mai Châu) 100% dân số là đồng bào Mường. Để hỗ trợ người dân sản xuất, địa phương đã hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình để trồng khoai lang. Nhờ áp dụng kỹ thuật nên năng suất bình quân đạt 12 tấn/ha, giá bán từ 6.000 - 10.000 đồng/kg.
Từ thành công này, chị Bùi Thị Bờ, người dân tộc Mường đã quyết định thành lập HTX Khan Tân. Nhờ sự đồng thuận của các thành viên, HTX đầu tư trồng các loại rau sạch như bắp cải, su su, xà lách kết hợp với chăn nuôi. Qua đó, giúp các thành viên có thêm việc làm và tăng thu nhập.
Củng cố vị trí “bà đỡ”
Thực tế chứng minh, ở các huyện của tỉnh đều thành lập được các HTX cho người dân tộc Mường đứng lên làm chủ hoặc tham gia. Đặc biệt, các HTX đều nhận được sự hỗ trợ của địa phương và các tổ chức hay dự án nước ngoài. Có những HTX được quan tâm đặc biệt vì nằm ở vùng khó khăn, hay những vùng có đông phụ nữ. Việc hỗ trợ sinh kế dành riêng cho phụ nữ thông qua các HTX không chỉ giúp phát triển kinh tế hộ mà còn tạo cơ hội giúp chị em tiếp cận tốt hơn các dịch vụ xã hội, nâng cao vị thế trong gia đình và cộng đồng.
Theo chính quyền địa phương, người Mường ở Hòa Bình tuy có xuất phát điểm thấp nhưng với sự hỗ trợ của địa phương và Nhà nước, đồng bào đã tích cực tham gia phát triển sản xuất, xây dựng quê hương. Đến nay, tỉnh đã xuất hiện không ít mô hình, HTX làm ăn hiệu quả do người Mường làm chủ.
Phụ nữ Mường ở xã Chí Đạo phát triển thương hiệu cho cây dổi. |
Theo Ban dân tộc tỉnh, bên cạnh việc thực hiện chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội vùng dân tộc thiểu số miền núi giai đoạn 2017-2020 theo Quyết định số 2085/QĐ-TTg, tỉnh còn thực hiện Đề án tăng cường hợp tác quốc tế hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Qua đó, tỉnh có nguồn vốn viện trợ ODA không hoàn lại của Chính phủ Ai len được T.Ư phân bổ đầu tư dự án cho các xã đặc biệt khó khăn thuộc diện đầu tư Chương trình 135.
Qua đó, toàn tỉnh đã đầu tư 21 công trình ở 6 huyện: Tân Lạc, Lạc Sơn, Đà Bắc, Kim Bôi, Yên Thủy, Mai Châu, Chí Đạo đồng thời hỗ trợ người dân liên kết sản xuất. Từ 2017 đến năm 2020, tỉnh đã thành lập thêm 69 câu lạc bộ sản xuất, sau đó phát triển lên 31 tổ hợp tác, 11 HTX. Các tổ hợp tác, HTX đang từng bước giúp các huyện xây dựng được các chuỗi giá trị hàng hóa dựa vào những sản phẩm thế mạnh của địa phương.
Bên cạnh những tín hiệu khởi sắc, trong quá trình hoạt động, các HTX ở Hòa Bình vẫn gặp không ít trở ngại. Đó là bộ máy quản lý của HTX ở một số huyện chưa được chú trọng, chính quyền một số địa phương cấp xã chưa xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ của các HTX, do đó công tác tập huấn, đào tạo nhân lực cho khu vực kinh tế tập thể ít được quan tâm. Nhận thức của một số cán bộ về HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012 còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.
Để khắc phục những bất cập nêu trên, ông Bùi Văn Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình, cho biết các cấp ngành cần thực hiện tốt vai trò quản lý nhà nước với mục tiêu phát triển kinh tế tập thể. Bên cạnh đó, địa phương cần định hướng cho các HTX trong quản lý nguồn lực, hỗ trợ HTX đào tạo nguồn nhân lực và sản xuất kinh doanh theo hướng hàng hóa nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cũng như khẳng định được vai trò của đồng bào dân tộc Mường trong phát triển kinh tế.
Từ những kết quả đã đạt được, những người đứng đầu của các địa phương đều mong muốn khi những hỗ trợ từ các dự án và địa phương kết thúc, các thôn, xã được đầu tư xây dựng công trình cơ sở hạ tầng, hình thành các tổ hợp tác, HTX sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả để tạo động lực cho người dân tiếp tục nâng cao đời sống.
Tùng Lâm