Các chương trình hỗ trợ như khuyến khích phát triển kinh tế trang trại, chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang trồng rau màu và nuôi thủy sản, cải tạo vườn cây ăn quả, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất… của Lào Cai đã giúp đồng bào dân tộc Giáy có điều kiện tiếp cận với nhiều mô hình nâng cao thu nhập. Đặc biệt đây cũng là nền tảng để hình thành những mô hình liên kết sản xuất.
Gắn kết sản xuất
Quang Kim (huyện Bát Xát) là xã vùng cao biên giới có đông đồng bào dân tộc Giáy sinh sống. Để cùng địa phương thực hiện xây dựng nông thôn mới, đồng bào dân tộc Giáy nơi đây đã triển khai đồng bộ các giải pháp trên tất cả các lĩnh vực. Đặc biệt, đã xây dựng HTX Song Kim với 17 thành viên, phần lớn là hộ gia đình dân tộc Giáy ở địa phương cùng góp vốn, góp công để sản xuất.
Ngay từ khi thành lập, HTX chú trọng đầu tư theo mô hình công nghệ cao và áp dụng quy trình sản xuất VietGAP trên 16ha rau củ quả. Trong đó có 0,5 ha nhà kính để trồng các loại dưa có giá trị kinh tế cao và 15 ha ứng dụng một phần công nghệ cao để trồng các loại rau, củ... cung cấp cho thị trường khu vực Sapa, TP. Lào Cai và các nhà hàng đặc sản trong và ngoài tỉnh.
Hàng năm, HTX Song Kim cung ứng ra thị trường hàng trăm tấn rau, củ, quả bảo đảm chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, được người tiêu dùng ưa chuộng và tin dùng, đem lại nguồn thu nhập hàng tỷ đồng.
Theo Ban giám đốc HTX, trung bình mỗi ha dưa nhà kính, nhà lưới cho thu hoạch khoảng 30 tấn quả, bán ra thị trường thu về hơn 1 tỷ đồng/năm, chi phí hết 60%, còn lại là "vào túi" người trồng dưa. Ðối với diện tích rau, củ đang ứng dụng một phần công nghệ cao cũng cho thu nhập bình quân hơn 200 triệu đồng/ha.
Nông nghiệp công nghệ cao không còn xa lạ với người Giáy vì đã có HTX hỗ trợ. |
Nhờ mô hình của HTX Song Kim, giá trị canh tác đất nông nghiệp của xã đạt bình quân 130 triệu đồng/ha. Ðây là con số cao so với mặt bằng chung của các địa phương vùng biên giới của tỉnh Lào Cai và cũng là tiền đề để đồng bào dân tộc Giáy ở xã miền núi Quang Kim xây dựng thôn, bản kiểu mẫu.
Ngoài xã Quang Kim, xã Tả Van và xã Hoàng Liên (thị xã Sapa, tỉnh Lào Cai) cũng rất quan tâm đến việc liên kết người dân cùng phát triển sản xuất theo mô hình HTX. Mới đây, xã đã thành lập HTX Hoàng Liên với sự tham gia của nhiều thành viên là người dân tộc Giáy của hai xã Hoàng Liên và Tả Van.
Hiện, các thành viên HTX liên kết lại cùng nhau sản xuất các sản phẩm dược liệu và mật ong bản địa, hoàn thiện quy trình quản lý chất lượng cũng như cùng nhau học hỏi cách tiếp thị, bán hàng để có thể phục vụ khách hàng một cách tốt nhất, mang lại thu nhập ổn định cho các hộ gia đình.
Ông Lồ A Lếnh, Giám đốc HTX Hoàng Liên cho biết: “Trước đây, khi HTX chưa thành lập, chúng tôi thường phải tự mang mật ong, nông sản ra chợ tìm người mua, bị trả giá thấp… Nay nhờ có HTX, các hộ gia đình có thể yên tâm tập trung vào sản xuất vì đã có nơi tiêu thụ”.
Mở lối thành công
Nhìn từ thực tế, có thể nhận thấy các HTX đã giúp đồng bào dân tộc Giáy ở Lào Cai thay đổi tập quán trồng trọt từ phân tán sang trồng tập trung có đầu tư thâm canh, tạo được chuỗi sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm. Tận dụng được đất đai và lao động địa phương, các HTX đã phát huy vai trò của mô hình kinh tế tập thể trong liên kết người dân phát triển sản xuất.
Theo đánh giá của UBND tỉnh Lào Cai, vai trò của khu vực kinh tế tập thể, dẫn đầu là mô hình HTX ngày càng được đồng bào dân tộc thiểu số nhận thức đầy đủ hơn. Chính vì vậy, những năm gần đây, ngoài các dân tộc Mường, Dao, Mông thì đồng bào dân tộc Giáy cũng đã tích cực tham gia các HTX, tổ hợp tác.
Sản xuất mật ong bản địa là hướng đi hiệu quả của HTX Hoàng Liên. |
Đã có những mô hình HTX kiểu mới xây dựng được phương thức sản xuất gắn với chuỗi giá trị. Các HTX, không chỉ chuyển đổi phương thức sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết trên quy mô lớn mà còn góp phần tạo dựng thương hiệu và nâng cao giá trị nông sản địa phương.
Tiêu biểu như ở xã Mường Vi (huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai), HTX Mường Kim chính là nơi hoàn thiện khát vọng làm giàu của những người dân tộc Giáy trên chính mảnh đất quê hương.
Vàng Văn Sưởng (dân tộc Giáy ở thôn Cửa Cải, xã Mường Vi) - Giám đốc HTX cho biết, ngoài phát triển diện tích cây thuốc nam, HTX còn thực hiện chiết xuất tinh dầu. Đặc biệt, HTX đầu tư xây dựng được một giàn nấu cao và nồi chưng cất tinh dầu đốt bằng điện 3 pha, công suất 3 tạ/mẻ. Các quy trình sản xuất đều được khép kín, kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Để chủ động hơn trong việc thu mua nguyên liệu, HTX đã tận dụng những khu đất trống, đồi trọc để trồng và nhân rộng các loại dược liệu như chùa dù, màng tang, ngùng lải, gừng tía. HTX cũng hỗ trợ người dân giống, hỗ trợ kỹ thuật, phân bón và bao tiêu sản phẩm đầu ra, góp phần tạo nguồn thu nhập ổn định cho bà con.
Hiện, HTX đã phát triển 30ha cây dược liệu và cam kết tiêu thụ sản phẩm với giá 2.000-5.000 đồng/kg phục vụ chiết xuất tinh dầu.
Có thể thấy, Lào Cai đã phát huy vai trò kinh tế tập thể, HTX trong việc nâng cao thu nhập cho đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là dân tộc Giáy. Trải qua những khó khăn, các HTX đều mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ, chuyển biến tích cực về quy mô, năng lực quản trị. Thu nhập bình quân của thành viên trung bình đạt từ 2,3- 10 triệu đồng, thậm chí là 20-30 triệu đồng/người/tháng.
Đặc biệt, các HTX đã góp phần giúp bình quân tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn giảm 5-6%/năm, đưa tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh đến cuối năm 2020 xuống còn 12,5%.
Vĩnh Bảo
Bài 3: Đưa kinh tế tập thể, HTX bứt lên