Một trong những cây trồng được người dân trên địa bàn huyện Mường La chú trọng phát triển trong những năm vừa qua là cây sả, bởi loại cây này rất phù hợp với địa hình dốc, trở thành cây "thế mạnh" trên đất bạc màu.
Cây "thế mạnh" trên đất dốc khô cằn
Trước đây, gia đình anh Cà Văn Dũng, dân tộc Mông ở xã Pi Toong có diện tích đất nông nghiệp rộng 3ha, chủ yếu là trồng ngô, sắn... nhưng hiệu quả kinh tế không cao. Năm 2017, sau khi đi tham quan thực tế mô hình trồng sả Java tại tỉnh Tuyên Quang, anh quyết định đầu tư 26 triệu đồng để mua 1,6 tấn sả giống với giá 16.000 đồng/kg để trồng vào 3ha đất này.
Sả Java là loại cây ưa nắng nóng, phù hợp với đất dốc, khô cằn. Do đó, diện tích trồng sả Java của gia đình anh Dũng phát triển tốt. Mỗi năm thu hoạch 4 lứa, mỗi lứa cho thu hoạch trên 1 tấn nguyên liệu/ha, với giá dao động từ 1.600 đồng - 2.000 đồng/kg, thu nhập bình quân 1ha trồng sả Java đạt khoảng 30 triệu đồng/năm.
Trồng sả giúp đồng bào dân tộc thiểu số ở xã Pi Toong từng bước vươn lên thoát nghèo. |
“Sả Java là loại dễ trồng, ít tốn công chăm sóc. Loài cây này trồng một lần có thể thu hoạch được từ 5 - 7 năm. Chỉ sau 3 tháng gieo trồng là đã có thể thu lượt lá đầu tiên, giá trị kinh tế lại cao gấp từ 2 - 3 lần so với trồng ngô, sắn trước đây”, anh Dũng khoe.
Anh Lò Văn Thắng, dân tộc La Ha cũng triển khai chuyển đổi sang trồng sả Java vào năm 2018 trên diện tích 1ha. Anh Thắng tin tưởng đây sẽ là nguồn thu lớn cho gia đình trong thời gian tới.
Nhận thấy triển vọng từ trồng sả, tháng 8/2018, từ sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, sự hướng dẫn của Liên minh HTX tỉnh Sơn La, HTX tinh dầu dược liệu Mường La (HTX Mường La) ở xã Pi Toong được thành lập với 15 hộ thành viên, chủ yếu là trồng và chiết xuất tinh dầu sả Java, do bà Lò Thị Kim Thương làm Giám đốc.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động, HTX Mường La đã liên kết với nông dân xã Pi Toong, thực hiện trồng cây sả Java trên đất dốc bạc màu. Hiệu quả kinh tế được đánh giá cao gấp nhiều lần so với trồng cây ngô, cây sắn.
Doanh thu mỗi tháng của HTX đạt trên 100 triệu đồng. Riêng thu nhập bình quân các thành viên ổn định ở mức 6 - 8 triệu đồng/người/tháng. Hiện nay, HTX tiếp tục vận động bà con nông dân tham gia HTX, chuyển đổi và mở rộng diện tích trồng sả Java.
Nhờ triển khai các biện pháp đồng bộ để mở rộng sản xuất, nâng cao giá trị, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương, đến nay HTX đang có 45ha diện tích trồng sả Java. Trong đó, đang cho thu hoạch 25ha, diện tích trồng mới chuẩn bị cho thu hoạch 20ha.
Tăng hiệu quả nhờ đầu tư chế biến
Với những thành viên chưa có vốn, HTX hỗ trợ 30 - 50% số tiền mua cây giống, hỗ trợ về kỹ thuật, phương pháp trồng, chăm sóc và thu hoạch lá; đồng thời, HTX trực tiếp thu mua toàn bộ lá sả để chiết xuất tinh dầu. Nhờ sự liên kết này, HTX có vùng nguyên liệu ổn định phục vụ hoạt động sản xuất tinh dầu, vừa đảm bảo đầu ra cho sản phẩm cây trồng, vừa ổn định thu nhập của các thành viên.
Chị Lò Thị Hòe, dân tộc La Ha ở bản Nà Trò, xã Pi Toong kể: "Trước kia, mình phải đi làm thuê xa nhà, vất vả lắm, nhưng giờ không đi nữa, ở nhà đi làm cho HTX Mường La. Công việc của mình là đun nấu chiết xuất tinh dầu sả, thu nhập bình quân một tháng được tới 6 triệu đồng".
Hiện nay, HTX tinh dầu, dược liệu Mường La đang sản xuất tinh dầu dạng lọ có vòi xịt và lọ nắp đậy dùng cho đèn xông tinh dầu, giá bán dao động từ 150 - 250 nghìn đồng/chai tùy loại. Sản phẩm của HTX đã và đang được tiêu thụ tại thị trường Hà Nội, Hải Phòng, Thái Bình, Tuyên Quang... Qua đó đem lại nguồn thu ổn định cho các hộ thành viên, giải quyết việc làm cho nhiều lao động địa phương.
Tinh dầu sả Java của HTX tinh dầu dược liệu Mường La được chiết xuất theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt và được tỉnh Sơn La công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao năm 2020. |
Giám đốc Lò Thị Kim Thương cho biết, từ những thành công bước đầu, HTX đang vận động, liên kết với các hộ dân, phấn đấu trong mở rộng thêm 100ha diện tích trồng cây sả.
Sau cây sả Java, HTX có định hướng phát triển thêm vùng nguyên liệu hương nhu trên đất nương kém hiệu quả với diện tích trên 50ha.
Tuy nhiên, hoạt động của HTX Mường La còn gặp không ít khó khăn. Đó là vùng trồng nguyên liệu đa số là đồi núi, khó đưa máy móc thiết bị vào sản xuất; người dân chủ yếu thu hoạch theo cách thức thủ công; diện tích nhà xưởng và khu điều hành còn nhỏ hẹp. Trang thiết bị chiết xuất tinh dầu cần được nâng cấp, sẵn sàng đáp ứng hoạt động khi diện tích vùng nguyên liệu mở rộng...
“HTX mong muốn được chính quyền địa phương và các cấp, ngành tạo điều kiện hỗ trợ đất làm nhà xưởng và cho vay vốn ưu đãi để mở rộng quy mô sản xuất, cùng người dân làm giàu trên chính mảnh đất quê hương”, bà Thương nói.
Phạm Duy
Bài 2: Liên kết sản xuất để tăng giá trị nông sản