Cát Tiên là huyện thuần nông, đa số là đồng bào dân tộc, kinh tế nông nghiệp chiếm tỷ trọng 43,16% trong cơ cấu kinh tế. Phát triển nông nghiệp hàng hóa gắn với ứng dụng khoa học kỹ thuật với sự dẫn dắt của các HTX, tổ hợp tác đã giúp Cát Tiên đang hình thành hàng loạt các chuỗi liên kết về sản xuất lúa giống, lúa chất lượng cao; sản xuất cây mía, cây dâu tằm; diệp hạ châu…
Vẫn thiếu tính bền vững
Không chỉ cây trồng, Cát Tiên đang có đàn gia súc, gia cầm gần 200.000 con trâu, bò, heo, gà. Cát Tiên cũng có 8/10 xã đã có mô hình HTX, với 14 HTX nông nghiệp. Đồng thời, huyện còn có hàng chục tổ hợp tác hoạt động hiệu quả, góp phần hoàn thành tiêu chí tổ chức sản xuất trong xây dựng nông thôn mới, hình thành vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung, xây dựng các mô hình sản xuất theo chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ các sản phẩm chủ lực của huyện.
Để tạo động lực cho đồng bào dân tộc thiểu số và các HTX, tổ hợp tác phát triển, huyện Cát Tiên đã đẩy mạnh hỗ trợ các tổ hợp tác, HTX về mọi mặt nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và thích ứng với thị trường.
Tiêu biểu HTX Nông nghiệp và dịch vụ Trung Hưng (thôn Liên Phương, xã Gia Viễn) đã được huyện hỗ trợ mua 1 máy gặt liên hoàn để phục vụ cơ giới hóa nông nghiệp, thực hiện sản xuất lúa chất lượng cao trên cánh đồng lớn.
Hay như HTX nông nghiệp Tiến Thắng (thôn Ninh Hạ, xã Nam Ninh) cũng được hỗ trợ mua 1 máy sấy nông sản để giúp các thành viên trong HTX nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo quản lúa sau thu hoạch. Máy móc đã góp phần nâng cao chất lượng các sản phẩm lúa gạo mang nhãn hiệu “Lúa, gạo Cát Tiên” và nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho đồng bào dân tộc thiểu số.
HTX Lê Gia tạo việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số nhờ phát triển nghề trồng và chế biến hạt điều. |
Với sự đồng hành của địa phương, không ít HTX đã gặt hái được thành công trên thị trường cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho thành viên, người dân là đồng bào dân tộc thiểu số vươn lên trong sản xuất kinh doanh.
HTX Thương mại dịch vụ và chế biến hàng nông sản xuất khẩu Lê Gia (thị trấn Phước Cát) không chỉ trồng điều mà còn đầu tư máy móc chế biến hạt điều. Trung bình mỗi năm, HTX Lê Gia thu mua gần 500 tấn điều thô của hơn 100 hộ nông dân là đồng bào dân tộc thiểu số ở các huyện phía Nam tỉnh Lâm Đồng, đưa ra thị trường khoảng 125 tấn thành phẩm.
Đặc biệt, năm 2020, sản phẩm hạt điều rang muối của HTX chính thức được UBND tỉnh Lâm Đồng cấp chứng nhận đạt cấp hạng 3 sao OCOP. Ngoài 7 thành viên, HTX Lê Gia đang tạo việc làm cho 120 lao động, trong đó đa phần là đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Cát Tiên.
Tuy nhiên, dù đạt được những kết quả không nhỏ trong sản xuất, kinh doanh nhưng thực tế cho thấy, mô hình kinh tế tập thể ở Cát Tiên vẫn còn thiếu bền vững. Khâu tổ chức sản xuất, liên kết sản xuất – tiêu thụ theo chuỗi giá trị đã được hình thành ở một số HTX nhưng quy mô còn nhỏ lẻ, chưa bền vững.
Một số HTX, tổ hợp tác hoạt động với hiệu quả chưa cao, sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp còn yếu, đầu ra chưa ổn định. Tại tổ hợp tác dệt thổ cẩm Đồng Nai Thượng (xã Đồng Nai Thượng) đang góp phần giữ gìn, phát huy truyền thống nghề dệt và nâng cao thu nhập cho phụ nữ dân tộc thiểu số. Thế nhưng, vấn đề đặt ra hiện nay là đầu ra cho sản phẩm của Tổ hợp tác chưa rộng mở bởi dịch Covid-19 khiến hoạt động xuất khẩu sang Lào, Campuchia hay đơn cử là vận chuyển đi TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đều khó khăn. Đó cũng là tình trạng chung của các HTX, tổ hợp tác dệt thổ cẩm trên địa bàn huyện Cát Tiên.
Ngoài yếu tố khách quan, theo đánh giá của ngành chức năng, sở dĩ các sản phẩm, đặc biệt là sản phẩm thủ công truyền thống gặp khó trong việc tìm đầu ra là vì thiếu sự gắn kết với các điểm du lịch và du khách. Các HTX, tổ hợp tác chưa có kế hoạch tạo dựng một kênh phân phối mang tính tập trung và lâu dài. Nghệ nhân, thành viên làm ra sản phẩm nhưng chưa quan tâm nhiều đến tiếp thị, cách tiếp cận khách hàng. Một hạn chế nữa là các sản phẩm bày bán tại các điểm du lịch còn đơn điệu, chưa mang tính chất cạnh tranh, chưa có nhiều mặt hàng lưu niệm mang nét đặc trưng văn hóa địa phương nên tiêu thụ gặp khó.
Ngoài ra, một số HTX khác hiện ra đời đã đáp ứng được tiêu chí xây dựng nông thôn mới nhưng các dịch vụ kém phát triển nên chưa đáp ứng được nhu cầu thành viên. Việc ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao còn thấp nên chưa nâng cao chuỗi giá trị hàng hóa và chưa khai thác hết tiềm năng thế mạnh của địa phương.
Vươn lên thích ứng thị trường
Trước thực tế trên, các cấp ngành huyện Cát Tiên đang đẩy mạnh tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho các thành viên. Mong muốn của ngành chức năng là các thành viên trong HTX, tổ hợp tác tích cực đổi mới tư duy, làm ra những thứ khách hàng cần thay vì chỉ chăm chăm vào những thứ mình có sẵn như trước đây.
Đồng thời, với sự đồng hành của địa phương, các HTX có thể phát triển thêm các sản phẩm mới đáp ứng thị hiếu của thị trường hiện đại. Bên cạnh đó, HTX cần phối hợp với địa phương đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu, đăng ký bản quyền cho sản phẩm.
Ông Ngô Quốc Chí, Giám đốc HTX Nông nghiệp & Dịch vụ tổng hợp Cát Tiên cho biết, HTX từng có sản phẩm gạo Cát Tiên đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh và được các doanh nghiệp ký kết hợp đồng bao tiêu nên đầu ra tương đối thuận lợi.
HTX Nông nghiệp & Dịch vụ tổng hợp Cát Tiên chú trọng sản xuất theo chuỗi nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho thành viên. |
Theo kinh nghiệm của ông Nguyễn Quốc Chí, các HTX nên tìm thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm tại các hội chợ, hội thảo, khu di tích quốc gia, cửa hàng nông sản, cửa hàng OCOP… vì lượng khách đến địa phương mỗi năm là không nhỏ. Bên cạnh đó, các HTX nên kết hợp với các nhà đầu tư, doanh nghiệp chuyên môn để tạo ra những sản phẩm có giá trị cao, phù hợp với thị hiếu của khách hàng. Như vậy, các sản phẩm sẽ ngày càng có sức hút và dấu ấn trong đời sống.
Theo đánh giá của Phòng NN&PTNT huyện Cát Tiên, nông nghiệp vẫn đóng vai trò chủ lực, là mũi nhọn trong phát triển kinh tế địa phương. Chương trình trọng tâm của các nhiệm kỳ cũ và trong nhiệm kỳ mới vẫn là phát triển nông nghiệp toàn diện, bền vững theo hướng hàng hóa.
Đặc biệt, huyện Cát Tiên quyết tâm xây dựng, tạo đột phá từ những sản phẩm OCOP mang lợi thế đặc trưng nổi trội của địa phương. Chính vì vậy, ngoài hỗ trợ các tổ hợp tác, HTX đang hoạt động phát triển, huyện cũng đặt mục tiêu 5 năm tới thành lập từ 20-40 HTX nhằm liên kết đồng bào dân tộc thiểu số giảm nghèo bền vững, tránh tình trạng tái nghèo.
Như Yến