“Ai về chợ Ú Đại Sơn/ Mua con trâu mộng lập nên đại điền”. Chẳng biết tự bao giờ, chợ Ú (Đại Sơn, Đô Lương, Nghệ An) trở thành một thương hiệu, cả triệu trâu bò được các thương lái "săn" từ các huyện miền núi phía Tây đến ngoại tỉnh và xa hơn nữa là sang tận Lào, Campuchia.
Háo hức… chợ phiên
4h30 sáng, trên khắp các ngả đường xã Đại Sơn, từng đoàn người dắt theo trâu, bò đổ về chợ phiên, vó trâu gõ lộp cộp, tiếng nói cười rôm rả.
Chợ Ú mỗi tháng 6 phiên, càng đông hơn vào dịp cận Tết. |
Chợ Ú thu hút một lượng lớn trâu bò từ các địa phương lân cận. Với những người ở xa, để kịp phiên, họ phải dắt trâu bò đi bộ đến chợ từ hôm trước. Mỗi ngày chợ mua bán, trao đổi từ vài trăm đến cả nghìn con trâu, bò.
Chỉ vào đôi trâu đang dắt, ông Đặng Văn Liêm, người huyện Đô Lương, chia sẻ: “Hai con này vừa mua được 2 tuần nay, tôi phải lặn lội lên tận Kỳ Sơn mua về vỗ béo. Mỗi con thường sẽ kiếm được 400 đến 500 nghìn đồng. Vốn quay vòng, bán rồi lại mua”.
Giống như rất nhiều gia đình ở vùng đất Đại Sơn, cả nhà ông Liêm theo đuổi nghề lái trâu, bò. Ban đầu ông chỉ định đi cho vui, kiếm thêm đồng ra đồng vào, nhưng rồi cái nghiệp nó vận vào người.
“Sau tôi thì thằng Cả cũng mê dắt trâu hơn học chữ nên cũng theo nghề, đôi khi cả bà vợ lúc nông nhàn cũng ra chợ dắt trâu thuê. Cả nhà 4 người trông vào chợ trâu, một tháng 6 phiên, khéo ăn, khéo nói thì cũng tạm tạm”, ông Liêm tâm sự.
Nói là buôn chứ thật ra là vỗ béo trâu bò và bán vào những phiên kế tiếp. Ở Đại Sơn, việc cả nhà đi buôn là “chuyện thường ở huyện”. Chồng đi tìm hàng (chủ yếu là trâu bò gầy), con cái chăn, dắt, vợ thì cắt cỏ.
Gặp con nào hạp ăn (ăn tạp), họ sẽ vỗ béo trong 2-3 tuần rồi bán, lãi thu về từ 400.000 - 600.000 đồng. Nếu gặp phải con nào kén ăn hay bệnh tật thì họ sẽ bán tháo vào phiên kế tiếp với bất cứ giá nào.
Chợ Ú có khu vực trâu và bò riêng. Tại phiên chợ, trâu bò được người bán dắt tay hay cột vào những chiếc xe, những cột điện trên sân chợ. Người mua đi quanh một lượt, chọn được con nào ưng ý thì trả giá với người mua. Thuận mua, vừa bán thì xuống tiền ngay tại chợ.
Xem tướng chọn trâu
Ai đã từng về Đại Sơn để chứng kiến phiên chợ Ú tấp nập giao dịch buôn bán trâu bò, chắc hẳn sẽ không bao giờ quên về một lối văn hóa rất riêng.
Đầu tiên, những người đi mua luôn thực hiện một công việc mà những người “sành trâu” mới biết, đó là xem tướng chọn trâu.
Chợ Ú là một trong những chợ phiên trâu bò lớn nhất nước. |
Gặp anh Minh Ú, một người "sành trâu" ở chợ, anh cười bảo: Người mua kỵ nhất là loại “trâu cười”, nghĩa là khi đêm đến dùng đèn soi vào mặt trâu thì nó nhe răng. Hai là trâu “tam trinh”, còn gọi là con trâu có 3 mắt - có một cục lồi giữa trán giống như mắt thứ ba.
Loại trâu bò được ưa chuộng nhất thường có “mồm gầu dai, tai lá mít”, là con tạp ăn, dễ nuôi. Mua được những con trâu như vậy được coi là điềm lành, người mua để nuôi thì may mắn, để bán thì đắt hàng.
“Người ta hay gọi chúng tôi là lái trâu, nhưng Tết rồi, gọi là thương nhân đi cho oách. Nghề này nhìn thế mà công phu lắm!", anh Minh nói.
Việc chọn lựa trâu, bò làm sức kéo của người dân cũng được tiến hành hết sức cẩn thận. Trâu bò không chỉ là đầu cơ nghiệp, nó còn báo trước gia chủ gặp phúc hay họa.
Người nông dân nào đi chợ cũng đều thuộc nằm lòng câu “Đầu tang, xoáy tóc, hàm sà/Trong ba thứ ấy cửa nhà ra đi”, đó là tiêu chí cần tránh hàng đầu.
Vì lẽ đó, việc mua trâu bò tưởng chừng đơn giản, nhưng lại phải là những người có thâm niên, kinh nghiệm mới mua được trâu đẹp, bởi các chiêu trò “thẩm mỹ” cho trâu, bò của người bán ngày càng tinh vi.
Ngoài ra, các thương lái thường “cò kè” rồi mua ồ ạt vào thời điểm gần tan chợ. Lúc đó, các chủ hàng đều mệt mỏi, những cái bụng căng tròn của trâu bò cũng đã bị lép xuống vì đói, việc mua bán diễn ra thuận lợi hơn và dễ kiếm lời hơn.
Trăm kiểu kiếm tiền
Theo những bậc cao niên ở Đại Sơn, chợ Ú có từ lâu lắm rồi, trước kia được họp tại một bãi đất trống, sau một mùa lúa người trong xã lại mang trâu bò ra trao đổi. Tiếng lành đồn xa, sau một thời gian dài, người các địa phương khác khi muốn mua trâu, bò thường nghĩ ngay đến chợ Ú Đại Sơn.
Chợ trâu, bò nhộn nhịp đã tạo điều kiện cho người dân xã Đại Sơn và các xã xung quanh phát triển mạnh nghề vỗ béo trâu, bò mang lại thu nhập cao.
Anh Nguyễn Tiến Hội cho biết, gia đình làm nghề vỗ béo trâu bò đã nhiều năm. Cứ đến chợ phiên là mang đi bán rồi lại mua những con khác về tiếp tục chăm sóc. Nhờ nghề này mà cuộc sống ổn định.
Có nhiều cách kiếm tiền từ chợ trâu, bò. |
Bên cạnh vỗ béo, chợ Ú có nghề “cò” trâu, bò. Mỗi phiên chợ có cả trăm “cò”, họ giúp khách tìm đúng hàng, đứng ra góp ý thống nhất giá cả cho hai bên. Khi cuộc mua bán thành công, họ được nhận hoa hồng từ hai phía.
Theo chân những lái trâu đi tìm hàng là những thiếu niên hoặc phụ nữ địa phương. Công việc của họ là dắt trâu bò mà lái trâu mua ở chợ đến địa điểm đã chỉ sẵn. Nếu thuận lợi, mỗi phiên họ kiếm được từ 80 đến 120 nghìn đồng.
Khi trâu, bò về đến nơi nhưng chưa đến ngày họp chợ, chủ hàng thường thuê người dân địa phương cho trâu bò ra đồng ăn cỏ. Từ đây sinh ra nghề “quản trâu”.
Mỗi ngày những người chăn trâu được trả công từ 200 đến 250 nghìn, tùy theo từng đàn ít hay nhiều. Nếu thương lái nào thu mua được khoảng 50 con trở lên thì cần 3 người trông coi, tiền công cũng phải cao hơn.
Đại diện UBND xã Đại Sơn cho biết, nhờ chợ trâu bò mà cuộc sống của người dân khấm khá lên. Để chợ Ú tiếp tục hoạt động hiệu quả, xã chủ động siết chặt công tác an ninh trật tự, quản lý tốt khách hàng, khách thập phương đến chợ giao dịch.
Chợ Ú diễn ra cả năm, nhưng tấp nập, vội vàng hơn vào những ngày tháng Chạp. Ai cũng mong mình mua may, bán đắt để có tiền sắm sửa, đặc biệt là khi Tết đã cận kề.
Nhật Minh