Tính đến hết tháng 5/2022, Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam cho biết tổng số người tham gia BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trong cả nước đạt trên 16,7 triệu người, bằng 33,81 lực lượng lao động trong độ tuổi, tăng trên 507.000 người so với cùng kỳ năm 2021.
Tăng trưởng nhưng chưa như kỳ vọng
Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc đạt trên 15,4 triệu người và tăng trên 376.000 người; số người tham gia BHXH tự nguyện gần 1,3 triệu người, tăng 130.734 người. Đáng chú ý, số người tham gia BHYT là trên 86,2 triệu người và đạt 87,15% dân số tham gia BHYT.
Ngành BHXH đang đẩy mạnh tuyên truyền để người lao động thuộc khu vực phi chính thức có thể tham gia BHXH. |
Về công tác phát triển người tham gia BHXH, BHYT, BHTN, BHXH Việt Nam đánh giá mặc dù số người tham gia BHXH, nhất là BHXH bắt buộc có sự tăng trưởng so với cùng kỳ cũng như so với cuối năm 2021, song vẫn chưa đạt được như kỳ vọng.
Qua khảo sát của các địa phương, nhu cầu sử dụng lao động là gần 2 triệu người, trong đó các tỉnh như TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương sử dụng khoảng 530.000 người. Thế nhưng, số lao động quay trở lại TP.HCM, Bình Dương vẫn ít do người lao động có sự so sánh thu nhập tại đây với địa phương cư trú, đặc biệt các địa bàn này chưa thực sự thu hút được người lao động an tâm lập nghiệp.
Cũng theo BHXH Việt Nam, trong tháng 5/2022, công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện có sự tăng trưởng so tháng trước khoảng 22.000 người (đặc biệt trong lễ ra quân đã vận động được 30.000 người tham gia BHXH tự nguyện và 70.000 người tham gia BHYT) nhưng hiện vẫn giảm so với năm 2021. Số người tham gia BHXH tự nguyện giảm 150.000 người, trong đó chủ yếu ở các tỉnh miền Tây Nam bộ (giảm khoảng 1/3).
Điều này cho thấy để đạt được mục tiêu 60% dân số tham gia BHXH vào năm 2030, ngành BHXH cần nỗ lực hơn nữa, trong đó nhấn mạnh tới các giải pháp đưa khu vực lao động phi chính thức tham gia BHXH.
Đơn cử như trường hợp của anh Nguyễn Văn Phóng, 52 tuổi (thị xã Kinh Môn, Hải Dương). Anh là trụ cột lao động chính trong gia đình, tuy nhiên lại không tham gia BHXH. "Hàng ngày, tôi làm công việc thợ xây, vào thời điểm đến vụ trồng trọt thì về canh tác thêm lúa, trồng hành để gia tăng thu nhập. Do vậy, việc tham gia BHXH vẫn là điều khá khó khăn", anh Phóng chia sẻ.
Hơn 97% lao động phi chính thức không được đóng BHXH
Theo ông Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, toàn quốc hiện có 53,4% lao động phi chính thức là người làm công ăn lương (tương ứng 9,6 triệu người), có 32,1% (tương ứng 5,8 triệu người) là lao động tự làm và 11,8% (tương ứng 2,2 triệu người) là lao động gia đình. Có đến 43,9% lao động phi chính thức được xếp vào nhóm lao động có việc làm dễ bị tổn thương (trong đó 32,1% là lao động tự làm và 11,8% là lao động gia đình không được trả lương), trong khi đó chỉ có 14% lao động chính thức được xếp vào nhóm này.
Tuy nhiên, điều đáng nói ở chỗ, hầu hết lao động phi chính thức không có BHXH (chiếm tỷ lệ tới 97,9%), chỉ có 0,2% được đóng BHXH bắt buộc, còn lại 1,9% đóng BHXH tựnguyện. Trong khi đó, tỷ lệ lao động chính thức có BHXH bắt buộc lại rất cao (80,5%).
Thực tiễn này cho thấy, lao động khu vực phi chính thức và gia đình hay phải chịu thiệt thòi, vì không được điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật về lao động. Theo đó, chuyên gia Bùi Sỹ Lợi cho rằng cần đẩy mạnh phát triển chương trình BHXH tự nguyện trong khu vực kinh tế phi chính thức.
Thời gian qua, BHXH các tỉnh, thành phố đã tập trung vào một số giải pháp có hiệu quả tốt phát triển người tham gia như nắm bắt tình hình hoạt động hợp tác xã, doanh nghiệp trên địa bàn để thông tin đến người lao động tạm hoãn hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương hoặc chấm dứt hợp đồng lao động quay trở lại làm việc, tiếp tục tham gia BHXH, BHYT; thanh tra chuyên ngành đột xuất các đơn vị nợ đọng, không tham gia hoặc tham gia không đầy đủ... Đặc biệt, ngành BHXH cũng đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, hội nghị khách hàng để vận động, phát triển người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT.
Tại Hội nghị giao ban cơ quan tháng 6/2022, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thế Mạnh đánh giá, một trong những nhiệm vụ quan trọng trong năm 2022 là phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT.
Theo đó, Tổng giám đốc Nguyễn Thế Mạnh yêu cầu Ban quản lý Thu - Sổ thẻ chủ trì, tham mưu để lãnh đạo chỉ đạo nhiệm vụ này, có giải pháp đôn đốc giám sát; rà soát đối tượng tiềm năng như nông dân, khu vực kinh tế hợp tác, doanh nghiệp, lượng hóa và giao nhiệm vụ cụ thể cho các địa phương.
Đồng thời, phối hợp cấp uỷ, chính quyền địa phương trong thực hiện chính sách BHXH, BHYT; rà soát lại các địa phương đã ban hành Nghị quyết về giao phát triển BHXH, BHYT đến các xã hay chưa; công tác hỗ trợ cùng mức hỗ trợ BHXH, BHYT của các địa phương…
Đặc biệt, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cũng yêu cầu rà soát, đánh giá nguyên nhân trong phát triển, thực hiện BHXH, BHYT; giải quyết kịp thời chế độ cho người dân với tinh thần cải cách tốt nhất đi đôi với việc quản lý; đẩy mạnh công tác truyền thông chính sách BHXH, BHYT; công tác thanh tra; chấp hành nghiêm kỷ cương kỷ luật, gắn thực hiện nhiệm vụ với trách nhiệm người đứng đầu đơn vị.
Nhật Linh